این پاورپوینت به تحلیل جامع چشم زخم، باورهای دینی و فرهنگی درباره آن، تاثیرات چشم شور و حسادت و راهکارهای علمی و مذهبی برای پیشگیری و درمان می پردازد.
مقدمه
چشم زخم یکی از مهم ترین و پیچیده ترین موضوعاتی است که در جامعه ایرانی همواره مورد بحث و گفتگو بوده و افراد زیادی به آن اعتقاد دارند. در این مطلب قصد داریم چشم زخم را از جنبه های مختلف بررسی کرده و واقعیت این پدیده را روشن کنیم.
از گذشته تا امروز چشم زخم، چشم شور، چشم حسد، چشم شیطان و انرژی منفی آن جزء موضوعاتی بوده اند که ذهن مردم را به خود مشغول کرده اند. چشم زخم یا نظر خوردن از جمله پدیده هایی است که در برخورد با آن نظرات و دیدگاه های مختلفی وجود دارد. عده ای این امر را واقعی می دانند و بر این باورند که چشم زخم می تواند بر زندگی آنها تاثیرگذار باشد و برای در امان بودن از آن راهکارهایی دارند. در مقابل، عده دیگری چشم زخم را تنها خرافه می دانند و آن را پایه و اساس علمی نمی پذیرند.
حال سوال اینجاست که آیا چشم زخم واقعا وجود دارد؟ آیا این پدیده از نظر علمی و در آموزه های دینی تایید می شود؟ در ادامه این مطلب می کوشیم با استفاده از نظرات مختلف، این موضوع را از زاویه های گوناگون تحلیل کرده و واقعیت چشم زخم را روشن کنیم.
چشم زخم چیست؟
این سوال یکی از مهم ترین و پرتکرارترین پرسش هایی است که ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کرده است. چشم زخم به آسیبی گفته می شود که از طریق نگاه همراه با حسادت، بدخواهی و حتی علاقه بیش از حد ایجاد می شود. در فرهنگ عامیانه این حالت با عنوان «شوری چشم» نیز شناخته می شود.
چشم زخم واقعیت دارد، اما نمی توان تمام مشکلات زندگی را به چشم زخم نسبت داد. این پدیده زمانی رخ می دهد که شخصی با نگاهی آغشته به حسد و کینه به دیگری چشم بدوزد. این چشم می تواند بر زندگی شخص تاثیرگذار باشد و مشکلاتی ایجاد کرده یا مانع پیشرفت او بشود.
چشم زخم زمانی بیشتر احتمال دارد رخ بدهد که شخصی دارای ویژگی ها یا دارایی هایی باشد که از نظر دیگران جذاب و چشمگیرند. این ویژگی ها می توانند شامل:
- زیبایی ظاهری
- ثروت و دارایی
- خانه ای زیبا
- شغل مناسب
- موفقیت چشمگیر در زندگی
- همسر و خانواده ای دوست داشتنی
باشند. در چنین شرایطی، نگاه همراه با حسادت می تواند بر زندگی فرد تاثیرگذار باشد و مشکلاتی بر سر راه او ایجاد کرده و مانع از پیشرفت و خوشبختی اش بشود.
چشم زخم در ادیان مختلف و تمدن های باستان
چشم زخم تنها مختص مردم ایران نیست، بلکه این باور از دیرباز در تمدن های باستانی و ادیان مختلف وجود داشته است. از مصر و یونان باستان گرفته تا تمدن های پیشرفته امروزی، مردم در سراسر جهان به چشم زخم اعتقاد دارند. این امر نشان می دهد چشم زخم بخشی از فرهنگی مشترک در بین اقوام مختلف بوده و در جوامع انسانی ریشه دار است.
این باور در جوامع عرب با عنوان «نظر»، در ایتالیا «مالوچیو»، در اسپانیا «مال د اوجو» و در هاوایی «استینک آی»، یعنی چشم متعفن، خوانده می شود. در مجموع این پدیده در سراسر جهان با عنوان «چشم شیطان» معروف است. چشم آبی با حلقه های سفید و سیاه، از جمله نمادهایی است که مردم برای دفع چشم زخم از آن استفاده کرده اند. این نماد اغلب در خانه، خودرو و زیورآلات استفاده می شد با این باور که می تواند امواج منفی چشم دیگران را از آنها دور نگه دارد.
چشم زخم در دین زرتشت
چشم زخم در دین زرتشت نیز جایگاه ویژه ای دارد. در این آیین باستانی، نیروهای اهریمنی می توانند از طریق چشم بد بر زندگی مردم تاثیرگذار باشند. از این رو در دین زرتشت استفاده از حرز، آیه های مقدس و نیایش با اهورا مزدا برای در امان ماندن از چشم زخم توصیه می شد.
چشم زخم در ایران باستان
چشم زخم در ایران باستان از جمله باورهایی بود که مردم از طریق آویزها، طلسم ها و نگاره های چشم از آن استفاده می کردند. این اشیا اغلب در ورودی خانه ها نصب می شدند تا چشم بد را از اهل خانه دور نگه دارند.
چشم زخم در ادیان مختلف
چشم زخم در ادیان مختلف از جمله یهودیت، مسیحیت و اسلام نیز مورد اشاره قرار گرفته است. در این ادیان، چشم بد نیرویی زیان آور قلمداد می شد که می توانست از طریق حسد و بدخواهی بر زندگی مردم تاثیرگذار باشد. آیه های مقدس در این ادیان بر حمایت الهی در برابر چشم زخم تاکید کرده اند.
چشم زخم در اسلام
چشم زخم در اسلام از جمله واقعیت هایی است که در آیه 51 سوره قلم به آن اشاره کرده اند. در این آیه، مخالفان پیامبر اسلام (ص) با چشم های خود می خواستند ایشان را از بین ببرند. در احادیث اسلامی نیز چشم زخم به عنوان نیرویی واقعی معرفی می شود که می تواند بر انسان تاثیرگذار باشد. از این رو خواندن آیه های قرآن، استفاده از حرز و توسل به ادعیه از جمله راهکارهایی است که در اسلام برای در امان بودن از چشم زخم سفارش می شود.
چشم زخم در قرآن
چشم زخم در قرآن از جمله موضوعاتی است که در آیات الهی به آن اشاره کرده اند. مفسران دو آیه از قرآن را ناظر بر چشم زخم می دانند. نخست آیه 67 سوره مبارکه یوسف:
«وَقالَ یا بَنیَّ لا تَدخُلوا مِن بابٍ واحِدٍ وَادخُلوا مِن اَبوابٍ مُتفرِقَهٍ وَما اُغنی عَنکُم مِن اللهِ مِن شَیءٍ اِنِ الْحُکْمُ اِلاّ للهِ عَلَیهِ تَوکَّلتُ وَعَلیهِ فَلیتَوکَّلِ الْمُتَوکِّلون»
(گفت: ای پسران من، از یک در وارد نشوید، بلکه از درهای مختلف وارد شوید. و من نمی توانم در برابر فرمان الهی از شما محافظت کنم. فرمان تنها در اختیار الله است. بر او توکل کرده ام و توکل کنندگان تنها بر او توکل می کنند).
این آیه نشان می دهد حضرت یعقوب (ع) احتمال چشم زخم بر فرزندان خود را می داد و از آنها می خواهد از درهای جداگانه وارد شهر شوند.
همچنین آیه 51 و 52 سوره قلم از جمله آیاتی می باشند که مفسران آنها را با چشم زخم در قرآن مرتبط می دانند:
«وَ اِنْ یَکادُ الَّذینَ کفروا لَیُزْلِقُونَکَ بابصارِهم لما سَمِعوا الذِّکَرَ ویقولونَ اِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»
(نزدیک بود کافران با چشمان خود تو را از بین ببرند هنگامی که قرآن را شنیدند، و می گفتند: قطعاً او دیوانه است).
این آیه از چشم زدن مخالفان و کافران بر پیامبر اسلام (ص) هنگام تلاوت قرآن سخن می گوید.
مفسران ذیل این آیه نوشته اند چشم می تواند بر افراد تاثیرگذار باشد. چنان که گفته می شود مرتاضان با چشم می توانند حرکات اجسام را کنترل کنند، با چشم بر شخص دیگری تاثیر بگذارند و حتی با نیروی چشم درد و ناراحتی ایجاد کنند. این آیه از «چشم زخم در قرآن» خبر می دهد و بر واقعیت این امر در آیات الهی صحه می گذارد.
آیا چشم زخم حقیقت دارد؟
این سوال که «آیا چشم زخم حقیقت دارد»، از جمله پرسش هایی است که ذهن خیلی از مردم را به خود مشغول کرده است. بر اساس نظرات دانشمندان و روایات اسلامی، چشم زخم واقعیت دارد. دانشمندان بر این باورند که در چشم بعضی افراد نیروی مغناطیسی ویژه ای نهفته است که می تواند بر محیط اطراف و حتی بر افراد تاثیرگذار باشد. این نیروی مغناطیسی چشم در صورت تقویت و تمرین می تواند قدرتمندتر عمل کرده و آثار چشم زخم را آشکار سازد.
روایات اسلامی نیز بر این امر صحه می گذارند. در روایات آمده است «اسماء بنت عمیس»، همسر جعفر بن ابی طالب، نزد پیامبر اسلام (ص) آمد و عرض کرد: «فرزندان جعفر زیبا و خوش سخن اند. می ترسم چشم بخورند. آیا اجازه می دهید دعایی بر آنها بخوانم؟»، رسول الله (ص) در پاسخ فرمودند: «اشکالی ندارد. اگر چیز دیگری می توانست بر تقدیر پیشی بگیرد، چشم زخم بود.»
این نکات نشان می دهند چشم زخم واقعیت دارد و می تواند بر زندگی افراد تاثیرگذار باشد. با این حال، لازم به یادآوری است که علم و دین بر خرافات صحه نمی گذارند. مثلاً ارتباط عدد 13 با نحوست، شکستن تخم مرغ، دود کردن اسپند و اعمالی از این قبیل پایه علمی و روایی ندارند.
نقل دیگری از امیرالمومنین (ع) وجود دارد که ایشان حسن و حسین (ع) را کنار هم می نشاندند و دعایی بر آنها می خواندند: «اُعِیذُکُما بِکَلِماتِ التّامَّهِ و اَسْماءِ اللهِ الْحُسْنى کُلِّها عامَّهٍ مِن شَرِّ السّامَّهِ و الهامَّهِ و مِن شَرِّ کُلِّ عَینٍ لامَّهٍ و مِن شَرِّ حاسِدٍ اذا حَسَدَ»، یعنی: «شما را به تمام کلمات و نام های نیک الهی از شرّ مرگ، حیوانات موذی، چشم بد و حسد در امان می دارم.»
همچنین در بخش کلمات قصار نهج البلاغه ( جمله 400)، امیرالمومنین (ع) می فرمایند: «الْعَیْنُ حَقٌّ، وَ الرُّقَى حَقٌ»، یعنی چشم زخم واقعیت دارد و خواندن دعا می تواند در پیشگیری از آن موثر باشد. سپس می افزایند: «فال بد زدن و خرافات از واقعیت جداست و پایه عقلانی و دینی ندارند.»
چه کسانی چشم زخم دارند؟
سوال اینجاست که «چه کسانی چشم زخم دارند» و آیا همه افراد می توانند چشم بزنند؟ بر اساس باور عامه و روانشناسی، همه مردم این قابلیت را ندارند. تنها افرادی می توانند چشم زخم بزنند که دارای چشم شور باشند. این افراد با نگاه خود می توانند بر دیگری تاثیرگذار باشند، شخصی را بیمار کنند، جسمی را بشکنند و حتی بر زندگی اطرافیان اختلال ایجاد کنند.
حتماً بارها شنیده اید که می گویند: «فلان شخص چشم شور دارد»، و مردم از خوشحالی های خود در برابر این افراد می پرهیزند. این نیروی چشم از درون آنها نشات می گیرد و می تواند بر شخص دیگری تاثیرگذار باشد.
اگر بخواهیم از دید روانشناسی به این موضوع نگاه کنیم، می توان گفت چشم زخم نتیجه احساساتی چون حسادت و بدخواهی در فرد چشم زننده است. همه نمی توانند چشم بزنند، چون این احساس در همه افراد به طور مساوی وجود ندارد. تنها کسانی چشم می زنند که احساساتی مثل حسادت در آنها شدید باشد و نمی توانند از خوشبختی دیگران خوشحال شوند.
این در حالی است که حسادت در همه انسان ها وجود دارد، ولی شدت و ضعف آن در افراد مختلف فرق می کند. هنگامی که این احساس از کنترل خارج می شود و شخص نمی تواند با موفقیت و خوشبختی دیگران کنار بیاید، این امر می تواند چشم زخم ایجاد کرده و بر زندگی آنها تاثیرگذار باشد.
نکته مهم اینجاست که اگر فرد بتواند این احساسات منفی درونی را کنترل کرده و آنها را در جهت پیشرفت خود استفاده کند، می تواند از آثار چشم زخم در امان بماند. در واقع، حسادت می تواند نیروی محرکی باشد که شخص را تشویق کرده برای پیشرفت بیشتر تلاش کرده و به اهداف خود برسد.