بررسی تأثیر فعالیت های ورزشی بر کاهش رفتارهای پرخاشگرانه در میان دانش آموزان؛ مطالعه ای موردی در یکی از مدارس دوره متوسطه
چکیده
این پژوهش با هدف کاهش رفتارهای پرخاشگرانه در میان دانش‌آموزان از طریق به‌کارگیری فعالیت‌های ورزشی طراحی شده است. برای شناسایی عوامل بروز پرخاشگری، اطلاعاتی از منابع مختلفی همچون معلمان، والدین، مشاور مدرسه و حتی خود دانش‌آموز گردآوری گردید. پس از بررسی دقیق شواهد، راهکاری مبتنی بر ورزش انتخاب و به صورت عملی در محیط کلاس اجرا شد.
در طی سال‌های تدریس، همواره دغدغه من ایجاد فضای آموزشی توأم با سلامت روان و نشاط در کنار درس تربیت‌بدنی بوده است. با مواجهه با دانش‌آموزی که رفتارهای پرخاشگرانه‌اش اختلالاتی در روند آموزش ایجاد کرده بود، تصمیم گرفتم برای رفع این مشکل، اقدامی هدفمند انجام دهم. در ابتدا، گفت‌وگوهای غیررسمی با او داشتم تا ابعاد شخصیتی و علل پرخاشگری را بشناسم. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که نبود ارتباط عاطفی مناسب در خانواده و بی‌توجهی به ورزش، از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری چنین رفتاری بوده است.
در ادامه، با جلب همکاری مسئولین مدرسه، جلساتی با حضور خانواده دانش‌آموز برگزار شد. هم‌زمان، با مطالعه منابع علمی در حوزه تربیت‌بدنی و مشاوره با دبیران و متخصصان، اطلاعات دقیقی درباره انواع پرخاشگری و روش‌های اصلاح آن از طریق ورزش به‌دست آوردم. تحلیل این داده‌ها نشان داد که استفاده هدفمند از ورزش های گروهی و فعالیت های حرکتی منظم، می‌تواند در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه بسیار مؤثر باشد.
اجرای این راهکارها در کلاس باعث کاهش محسوس در رفتارهای پرخاشگرانه دانش‌آموز شد. به منظور اطمینان از پایداری نتایج، به طور مستمر با خانواده و معلمان در ارتباط بودم و بازخوردهای آنان را دریافت کردم. در نهایت، پژوهش حاضر نشان داد که با هم‌افزایی میان اولیاء، مدرسه و بهره‌گیری صحیح از ظرفیت های ورزش، می‌توان گامی مؤثر در جهت بهبود سلامت روانی دانش‌آموزان برداشت. چنانچه بنیان‌گذار انقلاب اسلامی نیز نقش حیاتی ورزشکاران را در کنار دانشمندان، برای پیشرفت کشور مورد تأکید قرار داده‌اند.
مقدمه
عواطف و احساسات، نحوه رفتار و عملکرد انسان را مشخص می‌سازد و در چگونگی اداره امور زندگی روزمره نقش بسزایی دارد. رفتار پرخاشگرانه که از انگیزه پرخاشگری سرچشمه می‌گیرد از دیدگاه‌های گوناگون به طرق مختلف تعریف شده است. پرخاشگری به معنی ستیزه جویی و جنگ طلبی و رفتار تندو خشن است و برای توصیف حالت‌های عاطفی مختلف از رنجش عادی تا غیظ و غضب شدید بکار می‌رود.
در پیرامون خویش شاید کودکانی را بیابیم که در همه زمینه‌های ارتباطی، حتی بدون اندیشیدن، مایل‌اند به نوعی مخالفت خود را ابراز کنند. این کودکان از ادامه زندگی خود رنج می‌برند و خانواده و افراد محیط خود را با مشکلات زیادی مواجه می‌سازند. هر چند ویژگی مخالفت کردن و پرخاشگری در نوع انسان یک پدیده هنجار بشمار می‌آید و در کودکان نیز این ویژگی با نوسان و توالی متغیری طبیعی به نظر می‌رسد. اما در برخی از کودکان ستیزه جویی از سطح، عمق و شدت بیشتری برخوردار است که باید با آن به صورت یک رویکرد روانی برخورد کرد. این اختلال روانی به صورت مخالفت کردن در مقابل هر چیزی به همراه بحث و جدل کلامی دائم و تمایل نداشتن به انجام هر گونه رفتار منطقی بروز می‌کند این عارضهٔ روانی قبلاً به عنوان پرخاشگری نهفته خوانده می‌شد. کودکان پرخاشگر مخالفت خود را به صورت رفتار منفی نشان می‌دهند، به هنگام آموزش مهارت‌های حرکتی، می‌توان اثرات تمرینات ورزشی را روی رفتار و اخلاق کودکان ورزشکار مشاهده کرد. برخی از گزارش‌های والدین کودکان ورزشکار نشان می‌دهد که حضور فرزندانشان در ورزش، در آرامش و مهار نسبی پرخاشگری مؤثر است.
برخی تحقیقات انجام شده خاطر نشان می‌سازد که تمرینات رزمی دراز مدت موجب کاهش پرخاشگری در نوجوانان می‌شود. پرخاشگری در کودکان به صورت‌های مختلف است ممکن است دانش آموزی در حیاط مدرسه در حال توپ بازی باشد اگر توپش به طور تصادفی و بدون آنکه اراده کند به شیشه بخورد و آن را بشکند، این عمل رفتاری پرخاشگرانه تلقی نمی‌شود. در حالیکه اگر همان کودک توپش را عمدی به قصد شکستن شیشه به سوی پنجره پرتاب کند، رفتارش پرخاشگرانه است، از این رو، در شناسایی و تعریف پرخاشگری و رفتار پرخاشگرانه باید هدف از انجام دادن آن عمل مشخص شود.
مرحوم شهید رجایی در زمانی که تصدی وزارتخانه را به عهده داشت پس از بازدید از یک کلاس ورزش گفت: چنان مجذوب حرکات و رفتار شیوه کار دبیر ورزش شده بودم که با صراحت اعلام کرده: اگر ورزش این است که من هم اکنون دیدم ….. من نه ریاضی می‌خواهم و نه ….. در همین یک ساعت همه چیز را دیدم و ادامه می‌دهد: «بروید و ادامه دهید و کارها را تقویت کنید و ما هم هستیم.
ورزش و تأثیر آن بر رفتارهای پرخاشگرانه
در دنیای امروز، فعالیت های بدنی و ورزش به عنوان پاسخی به سبک زندگی کم‌تحرک انسان ها جایگاه ویژه ای یافته اند. ورزش در واقع مجموعه ای از حرکات هدفمند و سازمان یافته است که علاوه بر ارتقاء سطح سلامت جسمی، به بهبود وضعیت روانی و افزایش هوش هیجانی نیز کمک می کند. همچنین، ورزش به شکلی طبیعی زمینه ای برای تخلیه انرژی های منفی فراهم می سازد که می تواند به تعادل رفتاری منجر شود.
نقش تربیت بدنی و ورزش در رشد فردی و اجتماعی افراد غیرقابل انکار است. در بسیاری از تحقیقات، به تأثیر مثبت فعالیت های ورزشی بر کاهش تنش های روانی، ایجاد حس شادی، بهبود سلامت روان و افزایش کنترل بر هیجانات منفی اشاره شده است. یکی از نتایج قابل توجه ورزش، کاهش رفتارهای پرخاشگرانه است؛ به ویژه در ورزش های گروهی که همدلی، همکاری و رعایت قواعد جمعی را تقویت می کنند.
در واقع، حضور در فعالیت های تیمی می تواند زمینه ای مؤثر برای تخلیه هیجانات منفی و یادگیری مهارت های اجتماعی باشد. پژوهش ها نشان داده اند افرادی که به ورزش های گروهی می پردازند، به مراتب کمتر درگیر رفتارهای پرخاشگرانه می شوند. از این رو، ایجاد فرصت های گسترده تر برای مشارکت تمامی اقشار جامعه در فعالیت های ورزشی می تواند نقشی پیشگیرانه در کاهش درگیری های اجتماعی ایفا کند.
جالب است بدانید که مطالعات رفتاری نشان داده اند پسران در سنین ۵ تا ۷ سال، هنگامی که با دختران همبازی می شوند، سطح پرخاشگری بیشتری از خود بروز می دهند. همچنین، دختران نیز در بازی های مختلط نسبت به زمانی که با همجنس خود بازی می کنند، واکنش های تندتری نشان می دهند. این یافته ها نقش ورزش را به عنوان بستری برای یادگیری رفتارهای آرام و کنترل شده، بیش از پیش برجسته می سازد. بنابراین، فراهم آوردن شرایطی مناسب برای گسترش فرهنگ ورزشی، می تواند در تربیت نسلی آرام تر، صبورتر و جامعه پذیرتر نقشی کلیدی ایفا کند.
فعالیت بدنی منظم آثار مثبت و سودمندی به دنبال دارد از بعد جسمانی، روانی و اجتماعی سودمند است ما در اینجا بعد روانی ورزش را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
ابعاد روانی فعالیت های بدنی و تأثیر آن بر سلامت ذهنی
فعالیت های منظم ورزشی می توانند نقش مهمی در بهبود وضعیت روانی ایفا کنند. این نوع فعالیت ها با کاهش سطح اضطراب، کنترل استرس های روزمره، و کاستن از رفتارهای پرخاشگرانه، به ایجاد حس آرامش و تعادل روانی کمک می کنند. همچنین، شرکت مداوم در ورزش باعث افزایش احساس شادمانی، تقویت اعتماد به نفس و رشد قابلیت های روانی نظیر سازگاری با فشارهای زندگی می شود.
امروزه بسیاری از افراد با مشکلاتی چون افسردگی، عصبانیت های ناگهانی و نگرانی های مداوم روبه رو هستند. این نشانه ها، در حقیقت گویای ناپایداری در وضعیت روانی آن هاست. یکی از راه های مؤثر برای بازگشت به آرامش درونی و احیای تعادل روحی، بهره گیری از تمرینات بدنی منظم و مداوم است.
ورزش نه تنها به تقویت عزت نفس و ایجاد حس ارزشمندی در فرد کمک می کند، بلکه با بالا بردن سطح آستانه تحمل، توانایی فرد را در مواجهه با چالش ها و سختی های زندگی افزایش می دهد. به همین دلیل، داشتن سبک زندگی فعال می تواند نقطه ی شروعی برای ایجاد تغییرات مثبت در جنبه های روحی و روانی انسان باشد.
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه ۳
طرح مساله ۸
پیشینه تحقیق ۹
توصیف وضعیت موجود ۱۰
گردآوری اطلاعات (شواهد ۱) ۱۳
تجزیه وتحلیل وتفسیر داده‌ها ۱۶
ارائهٔ راه حل‌های مناسب ۱۹
چگونگی اجرای راه حل‌های جدید و پیشنهادی ۲۱
راه حل انتخابی ۲۴
اجرای بهترین راه حل ۲۴
گردآوری اطلاعات (۲) ۲۵
ارزیابی نتایج ۲۷
نتیجه گیری (گزارش نهایی) ۲۸
پیشنهادها ۳۳
فهرست منابع ۳۶
ضمایم ۳۷