مضرات مصرف نمک
نمک خوراکی، نوعی ماده معدنی بلورین است که ترکیب اصلی آن سدیم کلراید می‌باشد. این ماده به طور گسترده در غذاها استفاده می‌شود، هم برای افزایش طعم و مزه و هم به عنوان نگهدارنده‌ای که از فساد مواد غذایی جلوگیری می‌کند. همچنین نمک خوراکی در فرآیندهای آشپزی مانند نرم و ترد کردن گوشت نیز کاربرد دارد.
تقسیم بندی نمک ها:
- سنگ نمک یا هالیت، نوعی نمک خام و تصفیه نشده است که رنگ خاکستری داشته و حاوی ناخالصی‌هایی است. این نمک معمولاً برای آب کردن یخ و برف روی خیابان‌ها و جاده‌ها کاربرد دارد. ترکیب اصلی سنگ نمک سدیم کلراید با فرمول شیمیایی NaCl است.
- نمک سفره، نمونه‌ای از سنگ نمک است که پس از تصفیه و آسیاب شدن آماده مصرف می‌شود و اغلب با ید غنی‌سازی شده است تا نقش مکمل غذایی را ایفا کند.
- نمک دریا از تبخیر طبیعی آب دریاها و اقیانوس‌ها به دست می‌آید و علاوه بر سدیم و کلراید، دارای مقادیر قابل توجهی از عناصر معدنی مانند سولفات، منیزیم، پتاسیم و کلسیم است. برخلاف نمک سفره، معمولاً نمک دریا تصفیه نشده بوده و ید ندارد.
- نمک ترش که به آن نمک سیتریک نیز گفته می‌شود، از میوه‌های اسیدی مانند لیموترش استخراج می‌شود و طعم ترش و خاصی به غذاها می‌بخشد.
دسته‌بندی انواع نمک:
- نمک‌های تصفیه‌نشده: این نوع نمک به دلیل وجود ناخالصی‌های بالقوه مضر، معمولاً توصیه نمی‌شود. ناخالصی‌هایی مانند جیوه، آرسنیک، فلور، کادمیوم، سولفات کلسیم، منیزیم، سنگ گچ و برخی فلزات سنگین ممکن است در آن یافت شود.
- نمک‌های تصفیه‌شده: در این نوع، ناخالصی‌ها حذف شده و حداقل ۹۵ درصد آن را سدیم کلراید تشکیل می‌دهد.
- نمک تصفیه‌شده یددار: این نمک‌ها به دلیل فواید سلامتی مصرف می‌شوند و ترکیبات اصلی آن به شرح زیر است:
- ۹۵ درصد سدیم کلراید
- عوامل ضد کلوخه شدن که از جذب رطوبت جلوگیری می‌کنند و مانع به هم چسبیدن ذرات نمک می‌شوند؛ موادی مانند کربنات کلسیم، کربنات منیزیم و سدیم سیلیکا آلومینات. برای جلوگیری از چسبندگی می‌توان چند دانه برنج خام نیز به نمک اضافه کرد.
- قند معکوس (ترکیبی برابر از گلوکز و فروکتوز که از تجزیه سوکروز به دست می‌آید) که مانع از تبخیر ید و زرد شدن نمک در برابر نور خورشید می‌شود.
- ید به شکل یدید پتاسیم یا یدات پتاسیم که به نمک اضافه می‌گردد.
نکته مهم: ید نقش کلیدی در پیشگیری از کم‌کاری تیروئید دارد. کمبود ید می‌تواند باعث بروز گواتر، عقب‌ماندگی ذهنی و کوتاهی قد (کرتینیسم) و همچنین میکزدم در بزرگسالان شود.
در برخی کشورها، علاوه بر ید، افزودنی‌هایی مانند سدیم فلوراید، پتاسیم فلوراید و فولیک اسید نیز به نمک خوراکی افزوده می‌شود.