این پژوهش به بررسی هنر نمایشی سیاه بازی اختصاص دارد و در آن ضمن معرفی دقیق این شاخه از نمایش سنتی ایرانی به سیر تحول تاریخی آن پرداخته شده و نام برجسته ترین و اثرگذارترین هنرمندان این حوزه نیز آورده می شود.
بسیاری از ما کم و بیش با تئاتر سیاه بازی آشنا هستیم. ممکن است صحنه هایی از آن را از طریق تلویزیون دیده باشیم یا در قالب یک اجرای زنده در سالن تئاتر تجربه کرده باشیم. معمولاً وقتی مخاطب به دیدن سیاه بازی می رود انتظار یک نمایش خنده دار و سرگرم کننده را دارد که بتواند لحظاتی شاد و مفرح را برایش رقم بزند. اما آیا تاکنون از خود پرسیده ایم که این خنده ها از چه حقیقتی سرچشمه می گیرند؟ آیا اگر به لایه های پنهان تر این نمایش دقت کنیم ممکن نیست به جای خندیدن عمیقاً تحت تاثیر قرار بگیریم و به تفکر فرو رویم؟
بیایید یک بار دیگر اما این بار با دیدگاهی متفاوت به نمایش سیاه بازی نگاه کنیم.
سیاه بازی یکی از گونه های مهم و قدیمی نمایش های سنتی ایران به شمار می رود که در کنار نام هایی همچون روحوضی یا تخت حوضی در حافظه فرهنگی و هنری ایرانیان جای دارد. این نمایش ها که به طور معمول با طنز و شوخی همراه هستند میراثی گرانبها از سنت های نمایشی ما محسوب می شوند. گرچه در سال های اخیر گاه گداری در برخی جشنواره های تئاتری یا اجراهای زنده در سالن های پایتخت به آن پرداخته شده است اما واقعیت این است که این هنر همچنان با کم توجهی و بی مهری مواجه است. ظرفیت های این نوع نمایش برای حضور پررنگ تر در تئاتر معاصر ایران بسیار گسترده است.
هرچند نهادهایی مانند جشنواره تئاتر آیینی و سنتی تلاش هایی برای زنده نگه داشتن این نمایش انجام داده اند ولی این تلاش ها بیشتر شکل مناسبتی موسمی یا محدود به دوره های خاص دارند و کمتر نشانی از برنامه های بلندمدت پایدار و حرفه ای دیده می شود.
مشکل اینجاست که نگاه کوتاه مدت و رویدادمحور به این نمایش ها باعث می شود که تاثیر فرهنگی آنها عمق و تداوم نیابد.
پس از پایان هر دوره جشنواره یا برنامه های مشابه بار دیگر این نوع تئاتر به حاشیه رانده می شود و جریان اصلی تئاتر کشور بدون بهره مندی از ظرفیت های آن ادامه می یابد. این گسست های مکرر سبب شده تا سیاه بازی نتواند جایگاه بایسته اش را در فرهنگ نمایشی امروز تثبیت کند و حضور مداوم تاثیرگذار و ریشه دار در میان مخاطبان پیدا کند.