مقدمه:
ذوق و خلاقیت هنری هر جامعه ای عمیقاً در بستر سنت های زندگی، پیشینه تاریخی و شرایط محیطی اقشار آن جامعه ریشه دارد. این استعداد و نبوغ معمولاً در یک یا چند رشته هنری خاص به گونه ای بروز می کند که رقابت دیگر اقوام و ملت ها در همان زمینه ها به دلایل مختلف بسیار دشوار و گاه بی ثمر می شود.
یکی از هنرهای برجسته و منحصر به فردی که در طول تاریخ این سرزمین به نهایت کمال و مهارت دست یافته و فرصت بروز کامل ذوق هنرمندان ایرانی در آن فراهم آمده، هنر قالی بافی است. شکوفایی این هنر را می توان تا حد زیادی مدیون مواد اولیه ممتاز مانند پشم های مرغوب و گیاهان رنگ زا دانست که به طور طبیعی در این منطقه فراوان است.
فرایند بافت قالی و قالیچه، در روستاها و میان مناطق مختلف بیشتر توسط زنان و دختران انجام می شود، اما در کارگاه های حرفه ای شهری این وظیفه به دوش هر دو جنس، مرد و زن، گذاشته شده است. هنرمندان ماهر با دستان پرتوان و انگشتانی ظریف، تار و پود فرش را به نقوش زیبا و دل نشین تبدیل می کنند، اما این تلاش سخت و مداوم اغلب همراه است با بیماری های ناشی از شرایط نامناسب کاری، مانند بیماری های روماتیسمی، مشکلات تنفسی، کوری و فلج، که از سوی محیط های ناسالم کارگاه ها به آنان تحمیل می شود.
شاید همین پیوند عمیق میان رنج و زحمت بافنده فرش و تامل در خلق این اثر زیبا و در عین حال بی جان باعث شده تا رابطه ای عرفانی و معنوی بین فرش و بافنده محروم و ناشناس آن شکل گیرد. این همبستگی از زیبایی خواهی و حس معنوی ناشی می شود که هنر قالی بافی در دل مخاطبان ایجاد می کند و برای هنرمندان آن بسیار تامل برانگیز است.
علاقه و وابستگی مردم ایران به این میراث هنری بی نظیر به قدری عمیق است که نمی توان آن را وصف کرد. تقریباً در هیچ خانه شهری در ایران، قالی یا تخته فرشی یافت نمی شود که بر زمین پهن نشده باشد. این میزان توجه و مصرف فرش، در هیچ نقطه دیگری از جهان با چنین وسعت و تراکم دیده نمی شود و بازار فروش فرش ایران از نظر حجم و گستردگی بی نظیر است.
با این حال در سال های اخیر فرصت های زیادی برای رقبای ایران ایجاد شده است تا در مدت کوتاهی که بازار جهانی فرش ایران دچار رکود شده بود، جای پای خود را محکم تر کنند. کشورهایی مانند پاکستان، هند، چین و حتی برخی از کشورهای اروپای شرقی مانند رومانی و آلبانی با کپی برداری از نقوش و طرح های ایرانی، بازار صادرات فرش را به شکل گسترده ای تصاحب کرده اند و تهدیدی جدی برای آینده تجارت فرش ایران به شمار می آیند. اما حقیقتی که همگان به آن اذعان دارند این است که قالی ایرانی به دلیل مهارت بالا در بافت، طرح های خلاقانه و رنگ های جذاب و دل نشین خود هنوز در صدر برترین فرش های جهان باقی مانده است و به نظر می رسد درخشش قالی نفیس ایران همچنان بر فراز زیباترین و ارزشمندترین فرش های جهان پایدار است؛ ادعایی که همه در تایید آن اتفاق نظر دارند.
مناسب جهت استفاده دانشجویان رشته هنر قالی بافی
حاوی فایل ورد و قابل ویرایش