این مقاله در مورد تیزهوشی و معیارهای شناخت آن است و به بررسی تعاریف هوش، آزمون های بهره هوشی، تفاوت های فردی و ابعاد گسترده استعداد می پردازد.
مقدمه
در گذشته تیزهوشی معمولاً به عنوان هوشی کامل و جامع تعریف می شد که تنها از طریق یک آزمون هوش استاندارد و فردی قابل اندازه گیری بود. از شناخته شده ترین این آزمون ها می توان به آزمون استنفورد-بینه، نسخه تجدید نظر شده آن، و همچنین آزمون وکسلر اشاره کرد که به طور ویژه برای سنجش هوش کودکان طراحی شده است. بر اساس تعاریف سنتی، کودکانی تیزهوش محسوب می شدند که در این آزمون ها نمره ای بالاتر از حد مشخصی کسب کنند.
یکی از تعاریف کلاسیک تیزهوشی توسط لوئی ترمن و همکارانش ارائه شده است؛ تعریفی که بر اساس بهره هوشی و در قالب مطالعات ژنتیکی درباره تیزهوشان شکل گرفته است. این تعریف در بسیاری از تحقیقات و برنامه های آموزشی ویژه کودکان تیزهوش به کار گرفته شده و پایه گذار بسیاری از رویکردهای مرسوم بوده است.
اما در سال های اخیر این نگاه محدود و صرفاً مبتنی بر بهره هوشی به عنوان معیار یکتا برای تعیین تیزهوشی با انتقادهای گسترده ای مواجه شده است. یکی از دلایل این نقدها، آگاهی بیشتر نسبت به محدودیت های آزمون های بهره هوشی و همچنین بازنگری در مفهوم و ماهیت هوش است. پژوهش های نوین نشان می دهند که هوش فراتر از اعداد و ارقام آزمون های سنتی است و کیفیت ها و ابعاد مختلفی دارد که باید به صورت جامع تری مورد بررسی قرار گیرد.
تعاریف تیزهوشی و افراد با استعداد
یکی از نکات اساسی در شناسایی افراد تیزهوش و با استعداد این است که تاکنون تعریفی قطعی و جامع که مورد توافق همه باشد وجود ندارد. علت اصلی این موضوع تفاوت های فردی گسترده در میان این افراد است؛ به عبارت دیگر، همه تیزهوشان به یک میزان تیزهوش نیستند و نیز افراد با استعداد تنها در یک زمینه خاص استعداد ندارند، بلکه درجات و انواع مختلف هوش و استعداد در میان آنها به وضوح قابل مشاهده است. علاوه بر این، هر فرهنگ با توجه به ارزش ها، نگرش ها و سبک زندگی خاص خود، معیارهای متفاوتی برای تعریف تیزهوشی و استعداد به کار می برد. بنابراین، تعریف تیزهوشی به نوعی نشان دهنده ارزش ها و سبک زندگی جامعه ای خاص است. به طور مثال، فردی که در یک جامعه ابتدایی به عنوان تیزهوش شناخته می شود، ممکن است از نظر یک جامعه پیشرفته از نظر فناوری، شرایط متفاوت و معیارهای دیگری برای تعیین استعداد داشته باشد.
در دوران باستان، یونان بیشتر به خطیبان و سخنرانان خود افتخار می کرد، در حالی که رم ارزش بالایی برای مهندسان و سربازان قائل بود. تعاریف اولیه تیزهوشی بیشتر بر بهره هوشی تاکید داشتند، به ویژه آن بهره هوشی که از طریق آزمون های استاندارد شده مانند آزمون استنفورد-بینه اندازه گیری می شد. در این چارچوب، کودکانی که نمره بهره هوشی آنها بالاتر از ۱۳۰ تا ۱۴۰ بود یا هر عددی که به صورت توافقی تعیین شده بود، در دسته تیزهوشان قرار می گرفتند.
در دو دهه اخیر، تلاش هایی صورت گرفته است تا دامنه تعریف تیزهوشی گسترده تر شود و ابعاد مختلف این مفهوم شناخته شود. مارلند (۱۹۷۲) تیزهوشان و افراد با استعداد را کسانی معرفی می کند که بر اساس تشخیص متخصصان روان شناس و روان سنج، دارای توانایی های برجسته ای هستند و قادر به انجام وظایف در سطوح بالا می باشند. به گفته او، این کودکان نیازمند برنامه های آموزشی و پرورشی ویژه ای هستند که فراتر از برنامه های معمول، استعدادهای بالقوه آنها را شناسایی کرده و زمینه شکوفایی و رشد فردی و ایفای نقش موثر در جامعه را فراهم کند. مارلند بر این باور است که این افراد ممکن است در یک یا چند مورد از شش زمینه اصلی زیر دارای توانایی های فوق العاده باشند: (سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۰، ص ۲۹).
فهرست مطالب
مقدمه۱
تعاریف تیز هوشی و با استعدادها ۲
شناسایی دانش آموزان تیز هوش ۴
ویژگیهای تیز هوشان از نظر ترمن۵
سبب شناسی۷
کم پیشرفتی کودکان سر آمد ۱۰
خصوصیات معلمان دانش آموزا از مظر لیندری ۱۱
ملاحضات ویژه در تعلیم و تربیت پیش دبستانی۱۳
نتیجه گیری۱۴
فهرست منابع۱۵
فهرست منابع
- اتکینسون ، ریتال واتکینسون ریچاردس و هیلگارد ، ارنست (۱۳۸۷). زمینه روانشناسی جلد دوم (محمد نقی براهنی وسعید شاملو ودیگران مترجم). تهران : رشد
- افروز ، غلامعلی (۱۳۶۴).مقدمه ای بر روانشناسی و آموزش وپرورش کودکان استثنایی ، تهران: دانشگاه تهران
- سیاسی ، علی اکبر (۱۳۷۹).نظریه های شخصیت ، تهران دانشگاه تهران
- سیف نراقی ، مریم و نادری ، عزت الله (۱۳۸۰). روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی ، تهران: ارسباران
- شولتز ، دوان و شولتز ، سیدنی الن (۱۳۸۰).نظریه ها ی شخصیت (یحیی سید محمدی ، مترجم). تهران: ویرایش
- هنری ، پاول و ماسن ودیگران (۱۳۸۰). رشد شخصیت کودک (مهشید یاسائی ، مترجم) ، تهران: کتاب ماد
- هالاهان ، دانیل پی و کافمن ، جیمزام (۱۳۷۷). کودکان استثنایی مقدمه ای بر آزمونهای ویژه (مجتبی جوادیان ، مترجم) ، مشهد: آستان قدس رضوی