مقاله اختلالات تشنجی شامل انواع، علل، درمان دارویی و مراقبت های پرستاری است. راهکارهای پیشگیری و مدیریت تشنج و نقش پرستار در کنترل موثر آن.
اختلالات تشنجی Seizure disorder
تشنج ← تخلیه خود به خودی سلول های عصبی. در این موارد ارگان های حسی و حرکتی فعال می شوند.
علت های تشنج
- ایدیوپاتیک (ژنتیک و نقایص رشد)
- اکتسابی: هیپوکسی مغزی – بالا بودن فشار خون – اختلالات متابولیک (کاهش سدیم، هیپوکلسمی، هیپوگلیسمی) – تومور مغزی – تب
انواع تشنج
1- تشنج ژنرالیزه (عمومی)
در این نوع تشنج فرد هوشیاری خود را از دست می دهد.
تشنج تونیک کلونیک
- چشم ها به طرف بالا برمی گردند.
- تمامی بدن دچار انقباضات عضلانی می شود.
- کودک سیانوز می شود.
- دچار آپنه می شود.
- فقدان ناگهانی هوشیاری هم وجود دارد.
- در انقباضات کلونیک تشنجات به صورت ریتمیک و در تناوب با استراحت در تمامی عضلات وجود دارد.
- بعد از اتمام حمله کودک به حالت نیمه کوما رفته و به مدت ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت در خواب فرو می رود.
تشنج آتونیک
- به صورت ناگهانی تونیسیته عضلانی را از دست می دهد.
- کاهش هوشیاری
- بی قراری
- خواب
تشنج میو کلونیک
- معمولا در کودکان شیرخوار
- اغلب نتیجه ضایعات مغزی پیشرفته
- کند ذهنی
- اسپاسم ناگهانی در تعداد زیادی از عضلات بدن
تشنج آبسان
- با عدم هوشیاری ناگهانی همراه است و در کوتاه مدت ایجاد می شود.
- حرکات ریتمیک در سر و لب ها دیده می شود.
- حدود ۱۰ الی ۳۰ ثانیه طول می کشد.
2- تشنجات پارسیل (نسبی)
- حملات نسبی ساده
- حملات نسبی پیشرفته
حملات نسبی ساده
- هیچ گونه اثری در هوشیاری نمی گذارند.
- تخلیه الکتریکی از یک بخش مشخص شروع می شود، صورت، دست و غالبا از شست یا دهان.
حملات نسبی پیچیده
- سبب مختل شدن آگاهی می شود.
- ممکن است با یک پیش خبر شروع شود، به صورت نگرانی، تشنگی، سرگیجه، توهمات بویایی، چشایی و …
تشخیص
- گرفتن شرح حال بیمار
- آزمایشات تشخیصی: اندازه گیری قند خون، کلسیم، منیزیم، الکترولیت سرم
- نوار مغزی
- MRI و CT اسکن
- بررسی در طول تشنج: مشاهده تشنج، چگونگی شروع حمله، حرکات غیر عادی، وضعیت صورت، وضعیت چشم ها، وضعیت تنفس.
- مشاهده کودک بعد از تشنج
درمان اورژانسی
- در طول تشنج
- بعد از تشنج
رژیم کتوژنیک
برای کسانی که به درمان های دارویی پاسخ نمی دهند.
در صورت موثر واقع شدن می توان از مصرف داروهای ضد تشنج خودداری کرد.
کنترل تشنج های میوکلونیک و اثرات آرام بخش بر حملات تشنجی دارد.
رژیم کتوژنیک حاوی چربی بالا، کربوهیدرات پایین و پروتئین در حد متوسط است.
| رژیم | پروتئین | کربوهیدرات | چربی |
|---|---|---|---|
| رژیم معمولی | ۱۵% | ۵۰% | ۳۵% |
| کتوژنیک | ۱۸% | ۶% | ۸۶% |
رژیم کتوژنیک خطر بروز بیماری ایسکمیک قلبی را افزایش می دهد.
داروها
- کاربامازپین (تکراتول)، فنوباربیتال (لومنیال)، فنی توئین (دیلانتین)، پریمیدین (فیبروس) ← حملات تونیک کلونیک
- اتوسوکسمید، اسیدوالپوریک ← حملات عمومی
- هورمون ادرنوکورتیکوتروپیک ← حملات میوکلونیک
جراحی
- تومور مغزی
- کالوزوتومی
آموزش به والدین
- کنترل تشنج
- فنوباربیتال – فنی توئین ← ویتامین D و اسید فولیک
- فنی توئین به هیچ وجه با شیر نباید داده شود.
- عدم قطع دارو به صورت ناگهانی.
تشنج ناشی از تب
تب ← بالا رفتن سطح متابولیکی نورون هایی که دارای آستانه تحریک کمتری هستند.
بیماری های عفونی، عفونت های گوارشی، واکسیناسیون
داروی انتخابی: دیازپام
مشخصه تشنج ناشی از تب:
- هر حمله کمتر از ۱۵ دقیقه طول بکشد.
- در طول مدت ۲۴ ساعت یک بار حمله رخ داده باشد.
- حمله به صورت عمومی بوده و موضعی نمی باشد.
- الکتروانسفالوگرام طبیعی است.
- عارضه عصبی از خود به جای نمی گذارد.
تدابیر پرستاری
صدمات سر (Head Injury)
تکان مغزی (Concussion)
- شایع ترین صدمات مغزی
- اختلال در عملکرد نورون
- گیجی و فراموشی
- پاتولوژی مشخصی ندارد.
- در اثر ضربه، آزاد شدن مقدار زیادی استیل کولین در داخل مایع مغزی نخاعی.
- ↓ مصرف اکسیژن
- ↑ لاکتات
شکستگی های جمجمه (Fracture)
- شکستگی خطی (Linear)
- شکستگی گود کننده (Depressed)
- شکستگی باسیلار (Basilar)
- شکستگی دیاستیک (Diastic)
عوارض شکستگی ها
- عفونت وخیم پرده های سخت مشابه
- خونریزی ها
- فتق مغزی
- خونریزی بالای سخت شامه
- جمع شدن خون بین کاسه سر و سخت شامه ← فشار به نسوج اطراف ← فشرده شدن مغز در داخل جمجمه
علائم بالینی
- از دست دادن آگاهی در یک زمان معین (اغلب کم)
- بی حالی
- سر درد، تهوع و تحریک پذیری
- کما
- در کودکان زیر ۴ سال کمتر دیده می شود
خونریزی زیر سخت شامه (Subdural Hemorrhage)
- خونریزی بین سخت شامه و مغز
- در شیرخواران نسبتا شایع است.
- به دلیل ضربه در زمان زایمان، سقوط.
- در معرض خطر ↑ ICP
- نیاز به عمل جراحی
- اگر پس از خونریزی زیر سخت شامه بیش از سه بار کودک استفراغ کرد یا هوشیاری وی برقرار نشد ← مراقبت پزشکی ضروری است.
ادم مغزی (Cerebral Edema)
- ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از ضربه مغزی
- در اثر ضربه مستقیم به سلول ها و عروق آنها ← گشادی عروق ← ↑ ICP
- علائم
علائم افزایش ICP (فشار داخل جمجمه)
- خواب آلودگی، کاهش هوشیاری
- کاهش واکنش مردمک
- دو بینی، تاری دید
- ضعف عضلانی
- تهوع، استفراغ
- سفتی گردن
- بی قراری، تشنج
- گره خوردن دست ها (Posturing)
مراقبت های پرستاری در صدمات سر
- پایش مکرر وضعیت هوشیاری
- کنترل علائم حیاتی
- کنترل علائم افزایش ICP
- اجتناب از کاهش هوشیاری با استفاده از روش های آرام بخش
- مراقبت از راه هوایی
- پیشگیری از تشنج
- اجتناب از حرکات ناگهانی و بلند کردن سر تخت