این مقاله درباره حقوق انتقال در بازار برق بوده و به بررسی خصوصی سازی، مدل های انتقال، نقش ISO و تطبیق FTR در بازارهای جهانی می پردازد.
چکیده
در کشورهای صنعتی، روند حرکت زیرساخت ها از جمله صنعت برق، به سوی خصوصی سازی شتاب گرفته است. در کشور ما نیز بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، مقرر شده است که تا ۸۰ درصد از تولید برق به بخش خصوصی واگذار شود. در این نوشتار، چگونگی خصوصی سازی شبکه انتقال برق در بازارهای گوناگون ایالات متحده آمریکا مورد بررسی قرار می گیرد و در پایان، نتایج به دست آمده از این بررسی ها با یکدیگر مقایسه خواهند شد.
- در فصل اول شمای کلی بازار برق و کلیاتی در مورد آن بیان شده است .
- فصل دوم به بررسی مدل های برق و اجزاء مختلف در بازار می پردازد .
- فصل سوم دلایل استفاده از حقوق انتقال مالی و فیزیکی و معانی انها را بیان می کند .
- فصل چهارم به بررسی جزئی تر حقوق مالی و فیزیکی و چگونگی تجارت آنها می پردازد و همچنین ایرادات و نقش آنها در سرمایه گذاری را بیان می کند .
- فصل پنجم به چگونگی تطبیق حقوق انتقال مالی با کل شبکه می پردازد .
- در فصل ششم بازارهای PJM ، نیویورک ، کالیفورنیا ، نیواینگلند ، تگزاس و نیوزلند از لحاظ تاریخچه ، حقوق مورد استفاده ، چگونگی بدست آوردن و معامله حقوق و چگونگی اجرای مزایده ها با هم مقایسه شده اند .
مقدمه
در بسیاری از کشورها، زیرساخت هایی مانند برق، راه آهن و شبکه های گازرسانی در حال بازآرایی و نوسازی ساختاری هستند. هدف عمده این بازسازی ها، ایجاد رقابت در برخی بخش ها و جداسازی روشن میان قسمت های رقابتی و انحصاری این صنایع است. در چنین ساختاری، بخش های رقابتی برای ارائه خدمات به مشتریان، نیازمند تعامل با بخش های انحصاری هستند. در همه این سیستم ها، قیمت گذاری محصولات تولیدکنندگان وابسته به موقعیت جغرافیایی آن ها و نیز مسیر انتقال انرژی است. از سوی دیگر، میزان ترافیک و بار موجود در شبکه، موجب تفاوت در هزینه های انتقال در نواحی مختلف شبکه می شود.
صنعت برق که در گذشته همواره تحت مدیریت یک ساختار متمرکز اداره می شد، اکنون در زمره زیرساخت هایی قرار گرفته است که دستخوش تغییرات بنیادین شده اند. ساختار سنتی این صنعت، به تدریج جای خود را به مدلی رقابتی می دهد که هدف آن کاهش هزینه های برق از طریق افزایش رقابت در بازار و توزیع انرژی است.
تحولات جدید در این حوزه، منجر به تفکیک سه بخش اصلی آن یعنی تولید، انتقال و توزیع انرژی شده است. در چارچوب این ساختار جدید، کنترل مستقل بر شبکه انتقال، شرایطی فراهم می آورد که هم امکان رقابت میان بازیگران صنعت برق افزایش یابد و هم دسترسی مستقیم به اجزای مختلف شبکه تسهیل شود. البته تحقق چنین شرایطی بدون وجود نهادی مستقل مانند «سازمان بهره بردار مستقل سامانه انتقال» (ISO)، عملاً غیرقابل اعتماد خواهد بود.
برای آنکه یک بازار رقابتی با کارایی بالا و سطح اطمینان مناسب عمل کند، لازم است ISO از تمامی مشارکت کنندگان در بازار برق – از تولیدکنندگان گرفته تا شرکت های توزیع و انتقال و در نهایت مصرف کنندگان نهایی – کاملاً مستقل باشد. وظیفه این نهاد، تدوین مقررات شفاف برای بازار انرژی و خدمات جانبی، مدیریت شبکه انتقال به شکلی غیرتبعیض آمیز و ایجاد سازوکارهایی برای کاهش ریسک های بازار است. این سازمان باید به سامانه های پیشرفته رایانه ای برای رصد بازار، برگزاری مزایده ها و مدیریت فرآیندهای حراج خدمات جانبی مجهز باشد.
خدمات جانبی انرژی به صورت جداگانه عرضه می شوند و شرکت های تولیدکننده (GENCOs) می توانند با ارائه پیشنهادهای قیمتی، در بازار برق با یکدیگر رقابت کنند. در برخی اسناد، نموداری برای نمایش ساختار بازار برق نیز ارائه شده است که به درک بهتر این سازوکار کمک می کند.
در ایران نیز بازار برق بستر مناسبی برای اجرای بند «ج» اصل ۴۴ قانون اساسی فراهم کرده است. طبق مفاد این اصل، باید ۸۰ درصد از نیروگاه های تولید برق به بخش خصوصی واگذار شود. با این حال، تحقق واقعی این واگذاری در گرو ایجاد فضایی رقابتی و شفاف در حوزه تولید برق است؛ فضایی که امکان حضور یکسان و عادلانه را برای همه فعالان فراهم کند.
نکته مهم دیگر اینکه در تفسیر اصل ۴۴ به صراحت بیان شده که تنها تاسیسات غیر از شبکه های انتقال می توانند به بخش خصوصی منتقل شوند. این بدان معناست که شبکه های انتقال به عنوان شاه راه ترانزیت برق، باید امکان دسترسی آزاد و برابر را برای همه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان – اعم از دولتی و غیردولتی – فراهم کنند.
همچنین در این تفسیر تاکید شده که اگرچه عملیات ترانزیت برق باید در اختیار دولت باقی بماند، اما اطمینان از دسترسی عادلانه به این شبکه بر عهده بازار برق خواهد بود. از آنجا که مالکیت شبکه های انتقال در اختیار دولت باقی خواهد ماند، ضروری است بسترهایی فراهم شود که همه بازیگران اعم از بخش دولتی یا خصوصی، احساس کنند از فرصت هایی برابر برای خرید، فروش و ترانزیت برق برخوردارند. البته ایجاد چنین شرایطی، به دلیل پیچیدگی های ساختاری و حقوقی، فرآیندی دشوار و زمان بر خواهد بود.
فهرست مطالب
فصل اول – مقدمه ۱
فصل دوم – ساختار بازار ۵
۲-۱- اهداف در عملکرد به شیوه بازار ۶
۲-۲- مدل های بازار برق ۶
۲-۳- ساختار بازار ۷
۲-۴- انواع بازار برق ۱۱
فصل سوم – معانی PTR , FTR 13
۳-۱- دلایل اسفاده از حقوق انتقال ۱۴
۳-۲- حقوق انتقال فیزیکی ۱۵
۳-۳- حقوق انتقال مالی ۱۶
فصل چهارم – طراحی بازار انتقال ۱۸
۴-۱- طراحی بازار انتقال ۱۹
۴-۲- مالکین حقوق انتقال مالی ۲۱
فصل پنجم – معیارهای عملکرد بازار ۳۴
فصل ششم – بررسی بازراهایی که در آنها FTR به حراج گذاشته می شود ۳۷
۶-۱- بازار PJM38
۶-۲- بازار نیویورک ۴۸
۶-۳- بازار کالیفرنیا۵۵
۶-۴- بازار نیو اینگلند ۵۸
۶-۵- بازار تگزاس۶۰
۶-۶- بازار نیوزلند ۶۳
فصل هفتم – نتیجه گیری ۶۶
منابع ۷۳