فهرست مطالب
کلیات
مقدمه ۶
تعریف موضوع ۶
اهمیت موضوع ۷
پیشینه موضوع ۸
سؤال اصلی ۸
فرضیه ۸
سؤالهای فرعی ۸
روش تحقیق ۸
چکیده ۹
فصل اول ۱۰
معنای لغوی و اصطلاحی ۱۱
اکل ۱۱
شرب ۱۱
طعام ۱۱
طیب ۱۲
طیبات ۱۲
غذا ۱۴
غذای حلال ۱۴
غذای حرام ۱۵
غذای پاک و طیب ۱۵
فصل دوم ۱۷
مقدمه ۱۸
زمان و موقع خوردن ۱۸
بهداشت و مستحبات غذا خوردن ۲۰
فصل سوم ۲۸
بخش الف ۲۹
مقدمه ۳۰
بخش الف: تغذیه و اثرات جسمی آن ۳۱
بیان نکات اخلاقی و بهداشتی عبس/۲۴ ۳۲
غذا و سلامتی ۳۴
علائم تغذیه خوب ۳۴
تکریم انسان با غذا ۳۵
موهبت تغذیه درست ۳۶
تغذیه و سلامتی اعصاب ۴۱
تأثیر غذا در زیبایی انسان ۴۲
تغذیه و کنترل میل جنسی ۴۲
کم‌خوری و طول عمر ۴۳
کم‌خوری و سلامتی ۴۶
اثرات تربیتی روزه ۴۸
اثرات بهداشتی و درمانی روزه ۴۸
اثرات پرخوری ۵۰
ارتباط بین تغذیه و انواع بیماریها ۵۱
بخش ب ۵۳
بخش ب: غذاها و میوه های خاص (قرآنی) ۵۴
انجیر ۵۴
زیتون ۵۵
انگور ۵۶
رطب ۵۸
خواص غذایی و درمانی خرما ۵۸
عسل ۵۹
شیر ۶۲
انار ۶۳
سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز ۶۴
کدو ۶۶
گوشت (تازه) ۶۷
کاهو ۶۸
فصل چهارم ۶۹
طلب حرام (حرامخوری) ۷۰
انواع تقسیمات مال ۷۱
خوردنیهای حلال ۷۴
ویژگی رزق انسان ۷۶
رابطه بین طیبات و عمل صالح ۸۱
ارتباط زهد با غذا ۸۳
نتیجه‌گیری ۸۶
فهرست منابع و مآخذ ۸۷
فهرست منابع
۱- آب و بهداشت در اسلام، عباسعلی محمودی، دفتر تحقیق و نشر بهاران، ۱۳۷۰
۲- آداب و مراحل سلوک الهی، کریم محمود حقیقی، فلاح، ۱۳۷۸، چاپ سوم
۳- اصول طب روحانی، دکتر عبدالکریم بی آزار شیرازی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ۱۳۷۸، چاپ اول
۴- اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، دکتر سید رضا پاکنژاد، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۴۳، چاپ اول
۵- بلوغ و سلامتی نوجوانان، دکتر احمد صبور اردوبادی، رسالت قلم، ۱۳۷۷، چاپ اول
۶- تبیین اللغات لتبیان الآیات یا فرهنگ لغات قرآن، دکتر محمد قریب، بنیاد، ۱۳۶۶، چاپ اول
۷- تغذیه و تاثیر آن در سلامت و بهداشت، عفت نوابی نژاد و انشاء عالم، امیرکبیر، آبان ۱۳۴۲
۸- تفسیر الجامع الاحکام القرآن، ابوعبدالله محمد انصاری قرطبی، دارالکتب المصریه
۹- جامع السعادات، علامه مولی مهدی نراقی، مترجم، سید جلال الدین مجتبوی، حکمت، چاپ اول
۱۰- رساله نوین فقهی پزشکی، دکتر عبدالکریم بی آزار شیرازی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴، چاپ دوم
۱۱- تفسیر راهنما، اکبر هاشمی رفسنجانی، مرکز انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶، چاپ دوم
۱۲- تفسیر رَوْحُ الجِنان و رُوحَ الجَنان، جمال الدین شیخ ابوالفتح رازی ، کتابفروشی اسلامیه
۱۳- زندگی سالم، رابینز آنتونی، مترجم: محمدرضا آل یاسین، چاپ پیک ایران، ۱۳۷۴، چاپ اول
۱۴- طب و بهداشت در اسلام، ترجمه جواد فاضل، کتابفروشی ادبیه، تهران، بی تا، ۱۳۴۰
۱۵- العین، خلیل بن احمد الفراهیدی، دارالهجره، ۱۴۰۵ هـ ، چاپ اول
۱۶- فرهنگ کامل لغات قرآن، پروفسور عباس مهرین شوشتری، گنجینه، ۱۳۵۳، چاپ دوم
۱۷- تفسیر فی ضلال القرآن، سید قطب، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۳۸۶ ق
۱۸- قاموس قرآن، سید علی اکبر قریشی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۲، چاپ نهم
۱۹- قرآن کریم (با ترجمه مکارم شیرازی)
۲۰- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور الفریقی المصری، متوفی ۷۱۱، انتشارات بیروت، ۱۳۷۶، چاپ دوم
۲۱- معراج السعاده، احمد بن محمد مهدی نراقی، متوفی ۱۲۴۵ ق، دهقان، بی تا
۲۲- المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء ، مولی محسن کاشانی، مترجم: محمدرضا عطایی، موسسه چاپ آستان قدس رضوی، ۱۳۸۱، چاپ دوم
۲۳- مفردات الفاظ قرآن کریم، محمد بن فضل معروف به راغب اصفهانی، متوفای سال ۵۰۲ هـ، مترجم: دکتر سید غلامرضا خسروی حسینی، مرتضوی، ۱۳۷۵، چاپ دوم
۲۴- ترجمه تفسیر مجمع البیان، علی بن الحسن طبرسی، متوفی:۵۴۸، مترجم: حاج شیخ علی کاظمی، موسسه انتشارات فراهانی، ۱۳۶۳، چاپ هفدهم
۲۵- ترجمه تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، متوفی (۱۳۶۰)، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی و محمدرضا صالحی کرمانی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۳
۲۶- میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، مترجم: حمیدرضا شیخی، دارالحدیث، ویرایش سوم، ۱۳۷۷، چاپ اول
۲۷- المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، محمد فؤاد عبدالباقی، دارالکتب المصریه
۲۸- تفسیر نور، محسن قرائتی، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۷۶، چاپ دوم
۲۹- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۸، چاپ هفدهم
۳۰- وسائل الشیعه، محمدبن حسن حر عاملی، متوفی: ۱۱۰۴ هـ ، بیروت، لبنان بی تا
مقدمه:
سپاس ویژه خداوندی است که مخلوقات را به بهترین صورت تدبیر فرمود و زمین وآسمانها را آفرید و آب گوارا از عصاره بخارات نازل کرد و بدان وسیله دانه‌ها و گیاهان را به وجود آورد و روزیها و خوردنیها را مقدر و به وسیله خوردنیها، قوای جانداران را حفظ کرد و با اطعام بندگان با غذاهای پاکیزه به طاعات و اعمال شایسته آنان کمک کرد.
انسان دارای دو بعد است: بعد روحانی و بعد جسمانی.
همانطور که بعد روحانی او نیازمند معنویات و ارتباط با عالم معناست، جسم انسان هم برای اینکه روح او را همراهی کند نیازمند عوامل مادی است.
انسان برای اینکه شاداب و سرزنده باشد باید هم تغذیه روحی داشته باشد و هم تغذیه جسمی درست است که تغذیه از عوامل مادی است و موجب شادابی جسم انسان می‌شود ولی بعید نیست که اثرات روحی هم داشته باشد و برای همین توجه به تغذیه و نوع آن قابل بررسی است و توجهات خاص خود را می‌طلبد.
«انسان اشرف مخلوقات است» توجه به همین جمله کوتاه می‌تواند آدمی را از حیوانیت دور سازد و او را در مسیر معرفهالله قرار دهد و این امکان‌پذیر نیست مگر توجه به همه ابعاد انسان اعم از عبادی، معنوی، روحی، جسمی و … .
و در این میان توجه به «بهداشت علوم تغذیه» از ضروریات می‌باشد.
تعریف موضوع:
موضوعی که در این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است با عنوان «بهداشت علوم تغذیه در قرآن» است که همانطور که از اسمش مشخص است به علوم تغذیه‌ای انسان و بهداشت آن با توجه به آیات مربوط به آن پرداخته است. در تعریف علوم تغذیه همین بس که «یک سری نیازهای غریزی و جسمی است که انسان برای به دست آوردن قوای جسمی و انجام فعالیت‌های روزانه و برآوردن نیاز جسمی خود به آن رو می‌آورد» اما فقط خوردن و برآوردن نیاز مهم نیست بلکه از چه خوردن و کیفیت و کمیت آن مهم است که تحت عنوان بهداشت تغذیه بررسی می‌شود، که هم اثر جسمی خوب و هم اثر روحی خوب داشته باشد.
اهمیت موضوع:
اسلام نه تنها با خوردن و لذت بردن از غذاهای خوب و سازگار مخالف نیست بکله با اختصاص دادن آن به مؤمنین چنین تغذیه‌ای را مورد ترغیب قرار داده است.
و در سوره بقره، آیه ۵۷ و در سوره اعراف، آیه ۳۲ و در آیات دیگر به امر تغذیه دستور داده است و با توجه به اینکه هدف اصلی خداوند از آفرینش جن و انس برای عبادت بوده است لذا خوب خوردن و شکرگذاری کردن قسمتی از عبادت می‌باشد و انسان باید در نوع مواد غذایی که به بدن می‌رساند توجه لازم را مبذول دارد تا به آنچه که هدف اصلی خداوند است دست یابد و سعادت دنیا و آخرت را کسب نماید و با گذشت زمان نه تنها کم‌رنگ‌تر نشده بلکه اخیراً مورد توجه علما و دانشمندان قرار گرفته و در همین مدت کم، پیشرفت‌های بسیار کرده و ارزش آن در نزد همه تا حدی معلوم شده به طوری که امروزه همه می‌دانند که تغذیه خوب و کافی تا چه حد در سلامت و رشد افراد و در بهداشت اجتماع مؤثر است و دستوراتی را که در اسلام در این مورد آمده است می‌تواند کارساز و مفید باشد چرا که به طور همه جانبه و کلی در این مورد بحث کرده است که هم از نوع تغذیه بحث کرده، لزوم تغذیه، چگونگی تغذیه، کمیت و کیفیت آن و حتی آداب غذا خوردن و اثرات و فواید آن و نیز در مورد کم‌خوری و پرخوری و ارتباط آن با انواع بیماریها و نیز در مورد نوع تغذیه نوع تغذیه و عمل صالح و … بحث کرده است که این نشان دهنده اهمیت موضوع است و هشداری است به ما که حتی در نوع تغذیه و خوردن آن توجهات لازم را به کار گیریم چرا که تغذیه سالم از مهمترین مسائل زندگانی انسان و بشریت است.
پیشینه موضوع:
کتابهایی که در این مورد مراجعه کردم بیشتر در مورد آداب اخلاقی و بهداشت و مستحبات غذا خوردن بحث شده بود و منبعی که در آن همه آیه‌های مربوط به طعام، طیبات، حلال و حرام و اثرات آن را دربرداشته باشد نبود.
سؤال اصلی:
– اهمیت بحث «بهداشت علوم تغذیه» در چیست؟
فرضیه:
– خداوند تغذیه را به عنوان یک وسیله تکامل برای انسان قرار داده است به همین دلیل به بهداشت آن اهمیت داده است.
سؤالهای فرعی:
– چرا اینقدر در قرآن کریم به نوع تغذیه و بهداشت آن تأکید شده است؟
– رعایت بهداشت تغذیه چه تأثیری بر اعمال عبادی انسان می‌گذارد؟
– ارتباط بهداشت تغذیه با سلامتی جسم در چیست؟
– ارتباط بهداشت تغذیه با اعمال عبادی در چیست؟
روش تحقیق:
با توجه به موضوع مورد بررسی، روش این تحقیق کتابخانه‌ای بوده است.
چکیده:
این مجموعه کوچک که به مسائل تغذیه‌ای انسان پرداخته است شامل چهار فصل می‌باشد:
که فصل اول مربوط به مباحث لغوی و اصطلاحی است مثل: أکل و شرب و طعام و حرام و حلال و … در فصل دوم مسایل مربوط به تغذیه و آداب اخلاقی آن بحث می‌شود، فصل سوم در مورد علوم تغذیه و اثراتی که بر جسم می‌گذارد و فصل چهارم که شاید مهمترین فصل آن (وهدف این تحقیق همین باشد) در مورد مسایل مربوط به تغذیه و اثرات روحی آن بحث می‌کند و در پایان نتیجه‌ای که از این سری مباحث گرفته شده است به نگارش درآمده است.
امید که با عمل به دستورات سودمند اسلام، هرچه بهتر و بیشتر از انسان بودن خود کمال استفاده را ببریم.