این تحقیق در مورد خطابات در قرآن می باشد و خطابات موجود در قرآن را مورد بررسی قرار می دهد.
مقدمه
خطاب، روبرو سخن گفتن با سبک‌هاي مختلفي در قرآن کريم آمده است. گاهي به شکل استفهام و گاه به صورت امر و نهي و گاهي به صورت خبر، تمنّي، ندا، خلاصه اينکه خطابات قرآني به وسيله جمله‌هاي مختلف خبري و انشایي و با ضماير و افعال مخاطب و گاهي متکلّم صورت مي‌پذيرد.
چون خطابات مشهور و معروف قرآني اغلب به شکل ندا آمده است بیمناسبت نيست اشاره‌اي به بحث منادي در کتب نحوي داشته باشيم و بررسي اجمالي به عمل آوريم و ببينيم کدام يک از حروف ندا در قرآن کريم به کار برده شده و به چه منظور و براي اقسام مختلف منادي نيز مثالهايي ذکر کنيم.
ادات ندا
براي مناداي نزديک براي مناداي دور براي دور و نزديک براي ندبه
اَ ـ اي اَيا ـ هيا يا وا (دريغا)
حرف « يا »
از شش حرف فوق در قرآن کريم تنها حرف «يا» براي خطابات قرآني استعمال شده است.
ابن هشام در کتاب مغني اللبيب مي‌گويد: «يا» حرفي است که براي نداي بعيد (در حقيقت يا در حکم) وضع شده و گاهي براي نزديک هم جهت تأکيد استعمال مي‌شود و گفته شده: مشترک است بين نزديک و بعيد و در بين حروف ندا بيشترين استعمال را دارد.
زمخشري در کشّاف گفته است: «ياء» حرفي است که براي نداي بعيد وضع گرديده است و صدايي است که شخص بوسيله آن با صداي بلند کسي را صدا مي‌کند، ولي براي نزديک همزه «أ» و «اي» استعمال مي‌شود. «يا» براي صدا زدن کسي که چيزي را فراموش نموده و در غفلت به سر مي‌برد، اگر چه نزديک باشد نيز استعمال مي‌شود و چنانچه يک فرد زيرک و باهوش از نزديک با حرف «يا» مورد خطاب واقع شود براي تأکيد است. خطاب کننده مي‌خواهد بگويد: خطابي که بعداً مي‌آيد بسيار مهم و مورد توجّه است. اگر اشکال شود چرا شخص دعا کننده هنگام دعا مي‌گويد «يا رب» و «يا الله» در صورتيکه «هو اقرب اليه من حبل الوريد» (خداوند از رگ گردن به او نزديکتر است) و نسبت به او شنواترين و بيناترين است؟
در جواب خواهم گفت: براي کوچک کردن نفس و تحقير آن و ¼ شکستن آن و اقرار نمودن به تفريط و کوتاهي في جنب الله.
اگر گفته شود چرا نداء به اين طريقه بيشتر از اسلوب‌هاي ديگر آمده است؟ مي‌گويم: چون اين خطاب ]خطاب با ياء[ داراي وجوه تأکيدي و اسباب مبالغه است و هر آنچه که خداوند از اوامر و نواهي و پند و نصيحت و وعده و عيد و قصه و اخبار امّتهاي سلف مي‌گويد همگي مسائل مهم و بزرگ و حوادث با اهميتي است که مردم بايد براي شنيدن آنها بيدار شوند. با دلها و چشمها به آن متمايل گردند. چون آنان از اين مسائل غافلند و بدين جهت است که بايد با بليغ‌ترين و مؤکدّ ترين نداها مورد خطاب قرار گيرند.
فهرست مطالب
مقدمه
ادات ندا
حرف « يا »
اهداف ندا
« ايّاک» حرف خطاب
« يا ايّها النّاس» خطاب نخست
« يا بني اسرائيل» براي يادآوري نعمتها
فلسفه ی نام گذاری بني اسرائيل
خطاب مهرآمیز « يا ايّها الذين امنوا »
خطابات قرآن بر اساس مراتب انسان‌ها
« يا ايّها الذين امنوا» در کلام علامه طباطبايي (ره)
مخاطبان در « يا ايّها الذين امنوا »
نتيجه گیری
منابع