این مقاله در مورد ساختار و اجزای سلول گیاهی است و به بررسی ویژگی ها ، شکل، دیواره، غشا، سیتوپلاسم، اندامک ها و روش های مشاهده میکروسکوپی یاخته های گیاهی می پردازد.
مقدمه:
سلول به عنوان کوچک ترین واحد زنده، پایه ای ترین ساختار تمامی موجودات زنده را تشکیل می دهد. این واحد میکروسکوپی به تنهایی عملکردهای پیچیده ای را انجام می دهد و مجموعه ای از ساختارهای ویژه و ترکیبات شیمیایی خاص را در خود جای داده است. کلیه فعالیت های زیستی و واکنش های حیاتی درون سلول، از عملکرد پروتوپلاسم سرچشمه می گیرند. سلول های گیاهی نسبت به انواع جانوری، در شکل و ساختار تنوع بیشتری دارند.
آن ها اغلب چندضلعی هایی با اضلاع هم اندازه و منظم هستند یا حالتی کشیده دارند، ضمن آنکه توسط دیواره ای نسبتاً سخت و مقاوم احاطه شده اند که ضخامت آن بسته به نوع سلول متفاوت است.
در بافت های گیاهی که از مجموعه ای از سلول های هم نوع تشکیل شده اند، معمولاً شکل و اندازه سلول ها مشابه بوده و بیشتر چندوجهی هستند. اندازه سلول در گیاهان مختلف تابعی از نوع وظیفه ای است که بر عهده دارند. همچنین عوامل درونی همچون ویژگی های پروتئینی، میزان فعالیت هسته و مدت زمان فاز استراحت سلولی، در تعیین ابعاد و طول سلول موثرند.
یاخته های مجاور از طریق ساختارهایی به نام پلاسمودسم، با یکدیگر در تماس هستند. غشای سلولی، که از لایه ای دولایه ای فسفولیپیدی تشکیل شده، دارای پروتئین هایی است که به صورت سطحی یا عمقی در آن تعبیه شده اند و نقش مهمی در تنظیم ورود و خروج مواد دارند.
سیتوپلاسم، که فضای درونی یاخته را پر می کند، محل انجام بسیاری از فرآیندهای زیستی است و اندامک های سلولی در آن جای گرفته اند. این محیط دارای جریان مداومی است که از فعالیت رشته های پروتئینی ظریفی ناشی می شود و ریزلوله ها مسیر حرکت آن را هدایت می کنند.
شیوه مشاهده سلول های گیاهی
یکی از ساده ترین روش ها برای بررسی ساختار سلول های گیاهی، مشاهده لایه اپیدرمی فلس پیاز است. این بافت در زیر میکروسکوپ، به ویژه در بزرگنمایی های پایین، به صورت مجموعه ای از سلول های کشیده و چندضلعی دیده می شود که با نظم خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفته و به هم متصل اند. اگر این لایه را به محلول رقیق یدید پتاسیم آغشته کنیم، هسته سلول ها به وضوح قابل تشخیص می شود.
درون این هسته ها، معمولاً یک یا دو هستک به شکل نقاطی شفاف قابل مشاهده هستند. همچنین واکوئل هایی در سیتوپلاسم وجود دارند که ابتدا به صورت حفره های کوچک پراکنده‌اند، اما با افزایش سن سلول، به یک واکوئل بزرگ مرکزی تبدیل می شوند.
در سلول هایی که پیرتر شده اند، واکوئل ها بیشتر فضای داخلی سلول را اشغال می کنند و هسته به حاشیه سلول رانده می شود. در این حالت، سایر اجزای درون سلولی به شکل لایه ای نازک در اطراف واکوئل مرکزی و نزدیک به غشای سلول قرار می گیرند.
از آنجا که غشای پلاسمایی (سیتوپلاسمی) به طور طبیعی به دیواره سلولزی چسبیده است، مشاهده مستقیم آن دشوار است. با این حال، اگر چند قطره محلول آب و نمک ۲۰ درصد به نمونه افزوده شود، فرآیندی به نام پلاسمولیز رخ می دهد که طی آن غشای پلاسمایی از دیواره سلولزی جدا می شود و این جدایی باعث می شود غشای داخلی به طور واضح قابل مشاهده گردد.
دیواره سلولی در گیاهان
بیشتر یاخته های گیاهی و برخی یاخته های جانوری، در بیرونی ترین بخش خود دارای ساختاری به نام دیواره سلولی هستند. این دیواره در گیاهان عمدتاً از سلولز ساخته شده و نقشی مشابه اسکلت خارجی ایفا می کند؛ به گونه ای که موجب حفظ شکل منظم، هندسی و نسبتاً پایدار یاخته می شود. این لایه ابتدایی که به وسیله پروتوپلاسم زنده سلول ساخته می شود، به عنوان دیواره نخستین شناخته می شود و یکی از مهم ترین تفاوت های میان یاخته های گیاهی و جانوری به شمار می رود.
میان دو سلول مجاور، سه بخش اصلی دیده می شود: هر یاخته به طور مستقل دیواره نخستین خود را می سازد و در بین آن دو، بخشی به نام تیغه میانی قرار دارد که از مواد پکتینی (مانند پکتین) تشکیل شده است و دو یاخته را به هم متصل می کند. با افزایش سن یاخته، احتمال دارد ترکیبات جدیدی از درون سلول ترشح شده و بر سطح داخلی دیواره نخستین انباشته شوند که این لایه ی افزوده را دیواره دومین یا پسین می نامند.
برای ارتباط و انتقال مواد بین سلول های مجاور، ساختارهایی ظریف و تخصص یافته به نام پلاسمودسم وجود دارد. این کانال ها در بخش هایی از دیواره نخستین ایجاد می شوند که فاقد تیغه میانی هستند و امکان عبور سیتوپلاسم را از یک یاخته به یاخته دیگر فراهم می کنند.
فهرست مطالب
مقدمه
روش مشاهده سلول گیاهی
دیواره یاخته‌ای
غشای سلولی
سیتوپلاسم
ریبوزومها
شبکه آندوپلاسمی
دستگاه گلژی
میکروبادیها
لیزوزوم‌ها
واکوئلها
میتوکندری
پلاستها
هسته
تفاوت یاخته‌های گیاهی و جانوری
کلروپلاست
مقدمه
تاریخچه
اندازه کلروپلاست
رنگ کلروپلاست
تعداد و محل کلروپلاست
پوشش پلاستی
غشای خارجی
اطاق خارجی
غشای داخلی
اطاق داخلی
سیستم غشایی درون کلروپلاست
کلروپلاست جایگاه فتوسنتز
ژنوم کلروپلاست
کلروپلاست‌زایی
تکامل پلاستها از موجودات ابتدایی
میتوکندری
نگاه کلی
تاریخچه
شکل و اندازه میتوکندری و تغییرات آنها
اندازه
ساختمان میتوکندری
غشای خارجی
اطاق خارجی
غشای داخلی
اطاق داخلی
ژنوم میتوکندری
نقش زیستی میتوکندری
تنفس هوازی سلولها
سنتز اسیدهای چرب
دخالت میتوکندری در گوارش چربیها
ذخیره و تجمع مواد در میتوکندریها
محل میتوکندریها در سلول
تعداد میتوکندریها در سلول
منشا میتوکندری
خاستگاه پروکاریوتی میتوکندری
واکوئل
نگاه کلی
تفکیک یا جدا سازی واکوئلی
تغییرات واکوئلها
ساختار و فرا ساختار واکوئلها
محتوای واکوئلی
دستگاه گلژی
اطلاعات اولیه
ساختمان دستگاه گلژی
ساکول یا سیسترن یا سیسترنا
دیکتیوزوم
تفاوت دستگاه گلژی در سلولهای گیاهی و جانوری
ترکیب شیمیایی دستگاه گلژی
منشا دستگاه گلژی
اعمال دستگاه گلژی
هسته
اجزای اصلی هسته
پروتون‌ها
نوترون‌ها
خواص اساسی هسته
جرم و بار هسته
شعاع هسته
خواص دینامیکی هسته
منابع