این پاورپوینت به بررسی علل بزهکاری، اختلالات روانی و پیامدهای اجتماعی آنها می پردازد و راهکارهایی برای پیشگیری و درمان ارائه می دهد.
بیان مسئله
یکی از بزرگ ترین معضلات عصر حاضر، به ویژه در قرن اخیر، وجود انحرافات اجتماعی گسترده ای است که دامنه اش شامل بزهکاری، جرم و جنایت، گسترش فحشا و منکرات، مواد مخدر، سرقت، قتل، کلاه برداری و ده ها گناه کبیره دیگر می شود. این مسائل نسل جوان را به شدت درگیر کرده و زندگی خانوادگی را پر از نگرانی، دلهره و اضطراب ساخته است. به دنبال این وضعیت، امنیت اجتماعی به خطر افتاده و فضای زندگی به شدت ناخوشایند و تلخ شده است. انحرافات اجتماعی مانند آتشی مهیب در میان مردم شعله ور شده که بدون تفکیک جنس، سواد یا هوش، هر فردی را دربر می گیرد و آرامش و وجودشان را به خاکستر بدل می سازد. منظور از انحرافات اجتماعی، انجام اعمال خلاف قانون، عرف و شرع مقدس است که هیچ عقل سلیمی در هیچ قوم و ملتی آن را تایید نمی کند و به وضوح ناپسند و نادرست است.
متاسفانه، آمار این گونه جرایم در سطح جهان، از کشورهای اروپایی گرفته تا شرق آسیا و حتی کشورهای اسلامی، به ویژه کشور خودمان، بسیار بالا است. دختران، پسران، جوانان و نوجوانان را گرفتار کرده و هر روز شاهد فرار آنها از خانه و خانواده و سرگردانی شان در کوچه و خیابان ها، مناطق آلوده و بی خانمانی هستیم. بسیاری از آنها طعمه افراد فاسد و منحرف می شوند و مسیر زندگی شان به کلی منحرف می گردد.
حال سوال این است که چرا انسان ها زندگی سالم و پاک را رها می کنند و به سوی تباهی و فساد قدم می گذارند؟ چرا گروهی خود را در باتلاقی از گناه و فساد غرق کرده اند که دیگر نمی توان نام آن را زندگی نهاد؟ آنها نور و زیبایی های زندگی را ترک کرده و به جان تاریکی و سختی افتاده اند. آیا جوانان ما از لحاظ هوش و استعداد دچار کمبود و ضعف هستند که قادر به تشخیص خوب از بد، زشت از زیبا، و حق از باطل نباشند؟ آیا آنها آرزوی یک زندگی آرام، با عزت و سعادتمندانه ندارند؟ آیا ترجیح می دهند سختی و مشقت وعده داده شده توسط شیطان را به جای آرامش و راحتی وعده داده شده توسط خداوند متعال انتخاب کنند؟ آیا جوانان واقعاً دنبال راحتی نیستند اما راه آن را در جنایت و کارهای خلاف می جویند؟ آیا زندگی پاک و دور از انحراف چنان سخت و غیرقابل دسترس است که آنان مجبورند آن را در جای دیگر جستجو کنند؟
آیا والدین به سرنوشت فرزندان خود حساسیت کافی ندارند؟ آیا بزرگان ما نسل جوان و نوجوان را رها کرده و بدون هیچ راهنمایی و مسئولیتی، آنها را به امواج طوفانی روزگار سپرده اند؟ آیا مسئولان، ثروتمندان و قدرتمندان جامعه تعهد و مسئولیتی برای فراهم کردن زندگی سالم، مرفه و خوشبختی برای نسل آینده نمی بینند؟ آیا تنها راهی که جوانان برای مقابله با مشکلات می شناسند ارتکاب جرم و آشوب است؟ آیا راهی بهتر و سازنده تر به ذهنشان خطور نمی کند؟
این سوالات و صدها پرسش دیگر، چالشی بزرگ برای خانواده ها و جوامع ما به وجود آورده است. کتاب ها نوشته شده، مقالاتی منتشر شده و سمینارهای متعددی برگزار شده اند، ولی متاسفانه هر سال آمار جرم و جنایت نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه با سرعت بیشتری افزایش پیدا می کند. این روند نسل و جامعه را در معرض نابودی قرار داده و آرامش، امنیت و سعادت را از خانواده ها و جامعه گرفته است.
بدیهی است که اگر به فکر برنامه ای نو، جامع، دقیق و هماهنگ نباشیم و برای رفع علل اصلی انحرافات اجتماعی راه حلی نیابیم، به زودی زندگی انسانی زیر بار مشکلات تلخ و پیچیده فرو خواهد رفت و رهایی از این بحران بسیار دشوار و شاید ناممکن شود.
بیماری های روانی :
بیماری های روانی طیف گسترده و متنوعی دارند و نزدیک به ۴۰۰ نوع اختلال روانی تا به امروز شناسایی شده است. بیماری روانی به حالتی اطلاق می شود که رفتارها یا افکار فرد از حد معمول و قابل قبول فراتر رفته باشد. گاهی این اختلالات ریشه در مشکلات جسمانی دارند، یعنی ممکن است آسیب های مشخصی در دستگاه عصبی مرکزی مشاهده شود. نکته مهم درباره بیماری های روانی این است که بیش از هر بیماری دیگر، با معیارهای رفتاری و اجتماعی یعنی همان هنجارها سر و کار داریم. هنجارهایی که می توانند فرد را با خود در تضاد قرار دهند. بنابراین، مواجهه ما با تعریف بهنجاری و نابهنجاری است؛ یعنی باید مشخص کنیم که چه کسی از نظر روانی سالم است و چه کسی اختلال دارد و بیمار روانی محسوب می شود.
بهنجاری را می توان از دو منظر بررسی کرد؛ اول بهنجاری آرمانی که براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، فرد باید از نظر جسمی، روانی و اجتماعی در سلامت کامل باشد. این تعریف ایده آل گرایانه است و اغلب با واقعیت های جامعه ما همخوانی ندارد. دوم بهنجاری آماری است؛ یعنی اینکه ببینیم چه رفتاری در بین اکثریت مردم رایج است و چه کسانی خارج از این دامنه قرار دارند. این روش عملی تر و واقع بینانه تر است و به ما کمک می کند حدود رفتارهای طبیعی و غیرطبیعی را تعیین کنیم.
یکی از مشکلات مهم در مواجهه با بیماری های روانی، پذیرش آنها توسط خود فرد است. بسیاری از افراد حاضر نیستند اعتراف کنند که دچار اختلال روانی هستند و معمولاً از قبول این واقعیت سر باز می زنند. این موضوع می تواند به دلیل خصوصیات فرهنگی یا نبود تعریف دقیق و واضحی از علائم بیماری روانی باشد که فرد بتواند به موقع برای درمان مراجعه کند. بیماری های روانی اغلب به عنوان بیماری های پنهان شناخته می شوند، زیرا فرد ممکن است ظاهر سالمی داشته باشد؛ مثلاً خوب غذا بخورد و راه برود، اما در باطن دچار اختلالات روانی باشد. افسردگی های مختلف نمونه ای از این بیماری های پنهان هستند. خوشبختانه در سال های اخیر با افزایش سطح آگاهی عمومی، توجه به سلامت روان بیشتر شده و افراد به این بخش از سلامت خود اهمیت می دهند.
در پیدایش اختلالات روانی تنها عوامل ژنتیکی موثر نیستند، بلکه تربیت و شرایط محیطی نیز نقش بسیار مهمی دارند. به عنوان مثال، جدا شدن زودهنگام و ناخواسته کودک از مادر می تواند آسیب های جدی روانی به او وارد کند. به همین دلیل توصیه می شود که در صورت طلاق، نگهداری کودک به مادر سپرده شود تا از آسیب های روانی جلوگیری شود. همچنین کاهش استرس و فشارهای روانی، نقش اساسی در پیشگیری از این بیماری ها دارد. هر اقدامی که دولت ها برای فراهم آوردن رفاه عمومی، تسهیلات اجتماعی و فرصت های ورزشی و فرهنگی انجام دهند، به کاهش مشکلات روانی در جامعه کمک شایانی خواهد کرد.
در محیط خانواده، عوامل رفتاری و تربیتی نیز اهمیت ویژه ای دارند. ازدواجی که بر اساس تفاهم، احترام و محبت باشد، فضای امن و آرامی برای فرزندان ایجاد می کند و احتمال بروز مشکلات روانی را کاهش می دهد. احساس ناامنی در کودکی، که معمولاً ناشی از برخوردهای نامناسب والدین است، یکی از عوامل اصلی اختلالات روانی در کودکان محسوب می شود. همچنین در محیط مدرسه، معلمان باید با محبت، احترام و بدون تبعیض با دانش آموزان برخورد کنند، زیرا هر نوع تبعیض می تواند باعث ایجاد حس تلخی و ناکامی در کودکان شود و زمینه ساز بروز مشکلات روانی در آنها گردد.
اختلالات روانی:
اختلالات روانی را می توان به چند دسته کلی تقسیم کرد که نخستین و مهم ترین آنها روانپریشی است؛ حالتی که در زبان عامیانه به آن «جنون» گفته می شود و شدیدترین نوع بیماری های روانی به شمار می آید. در این نوع اختلال، عملکردهای روانی فرد به شدت دچار اختلال می شود؛ توانایی هایی مانند تفکر، عاطفه، توجه، تمرکز، احساس، قضاوت، هوش و بصیرت به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار می گیرند.
روانپریشی معمولاً با قطع ارتباط فرد با واقعیت همراه است، یعنی فرد در دنیایی خیالی و غیر واقعی زندگی می کند. نمونه بارز این قطع ارتباط، بروز هذیان و توهم است. هذیان به باورهایی گفته می شود که از نظر منطقی و عقلانی قابل قبول نیستند، ولی فرد بیمار به هیچ وجه حاضر به پذیرش نادرستی آنها نیست، حتی اگر شواهد و عقل سلیم خلاف آن را نشان دهند. توهم نیز تجربه ادراکاتی است که بدون وجود محرک واقعی در محیط اتفاق می افتد؛ مثل شنیدن صداهایی که فقط بیمار می شنود یا دیدن مناظری که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند. این توهمات معمولاً ناشی از فعالیت غیر طبیعی مراکز ادراکی قشر مغز هستند.
در مقابل روان نژندی ها به نوعی شکل پنهان تر از بیماری های روانی محسوب می شوند و از نظر آسیب شناسی اجتماعی و شیوع، موقعیت خاصی در میان اختلالات روانی دارند. بررسی های انجام شده در ایران و سایر نقاط جهان نشان می دهد که حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد جمعیت در هر زمان ممکن است به یکی از انواع روان نژندی ها مبتلا باشند. در روان نژندی، بر خلاف روانپریشی، فرد به خوبی از بیماری خود آگاه است اما اطرافیان ممکن است متوجه آن نشوند. در حالی که در روانپریشی، معمولاً خود فرد تصور می کند سالم است ولی اطرافیان به وضوح نشانه های بیماری را می بینند. در ایجاد روان نژندی ها، عوامل تربیتی و زیست شناختی هر دو نقش مهم و تعیین کننده ای ایفا می کنند، البته نقش عوامل زیست شناختی و ژنتیکی در این اختلالات نیز به خوبی شناخته شده و مورد توجه است.
فهرست منابع ومآخذ:
- 1-غلبه برافسردگی/نویسنده:پاولگیلبرت:ترجمه سیاوش جمالفر-تهران،رشد،1386
- 2-ریشه یابی انحرافات اجتماعی/تالیف:علی صالحی خواه.—-اصفهان،مقیم،1384
- 3-پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی ابتکارنیوز
- 4-پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی همشهری آن لاین
- 5-پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی باشگاه خبرنگاران