این پاورپوینت در مورد معماری شهر میبد است و به بررسی تاثیر جغرافیا و اقلیم شهرستان میبد بر شکل گیری بافت سنتی و تنظیم شرایط محیطی می پردازد.
- موضوع : شهر میبد
- نام رشته : معماری
- نام درس : تنظیم شرایط محیطی
معماری میبد
معماری شهر میبد با تکیه بر ویژگی های خاص جغرافیا و اقلیم شهرستان میبد، الگویی هوشمندانه از سازگاری با محیط کویری و اقلیم گرم و خشک مرکزی ایران است. بافت شهری میبد بر اساس توپوگرافی طبیعی، دسترسی به آب های زیرزمینی از طریق قنات و موقعیت راهبردی در مسیر جاده های تاریخی شکل گرفته است. ساختار فشرده ی محله ها، استفاده از مصالح بومی چون خشت و گل، بادگیرها و ساباط ها از عناصر اصلی در تنظیم شرایط محیطی و مقابله با گرمای شدید و کمبود بارش در این منطقه هستند. از سوی دیگر، بناهایی چون نارین قلعه، کاروانسرای شاه عباسی، و خانه های سنتی با حیاط مرکزی، نشان دهنده ی پیوند عمیق معماری بومی میبد با اقلیم خاص آن می باشند. این سبک معماری نه تنها پاسخ مناسبی به محدودیت های اقلیمی داده، بلکه هویت تاریخی و فرهنگی شهر را نیز حفظ کرده است.
پیشینه :
شهر میبد یکی از کهن ترین مراکز یکجانشینی در ایران به شمار می رود و در واحه ای پهناور از استان یزد واقع شده است. این شهر با پیشینه ای چند هزار ساله، دومین مرکز شهری و تجاری استان محسوب می شود. بافت تاریخی میبد به قدری ارزشمند است که بیشتر نقاط آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند.
در گذشته های دور، شهر میبد در کنار دریای ساوه قرار داشته که از ساوه تا حاجی آباد نمک امتداد یافته بود. رفت و آمد ساکنان از طریق این دریاچه انجام می شده است. بنا بر روایت های تاریخی، پیدایش سکه های ضرب شده در دوره ساسانی در این شهر نشان دهنده اعتبار بالای آن در اواخر این دوره است. از میان ۱۱۱ شهر ایرانِ پیش از اسلام، تنها تعداد معدودی اجازه ضرب سکه داشته اند و میبد یکی از آنها بوده است.
نارین قلعه، بنای نمادین شهر میبد، پیشینه ای اسطوره ای دارد. جعفری، نخستین مورخ یزدی در قرن هشتم هجری، در کتاب «تاریخ یزد» می نویسد که این قلعه به دستور سلیمان نبی برای پنهان کردن گنجینه اش ساخته شده است. اخیراً نقش نگاره ای بر روی قطعه ای سفال در این مکان کشف شده که تصویر ترکیبی از انسان و حیوان را نمایش می دهد؛ نقشی که شباهت زیادی با نگاره های تمدن عیلامی در هزاره سوم پیش از میلاد دارد.
شهرک صنعتی جهان آباد نیز از مهم ترین مراکز صنعتی شهر میبد به شمار می رود. این شهرستان با تولید حدود نیمی از کاشی و سرامیک کشور، قطب اصلی این صنعت در ایران محسوب می شود.
ساختار شهری و جمعیتی شهر میبد:
بر اساس آمار ارائه شده در آبان ماه سال ۱۳۸۵، جمعیت شهرستان میبد برابر با ۷۴٬۳۳۳ نفر بوده است. از این تعداد، ۵۸٬۸۷۲ نفر در شهر میبد، ۱۰٬۰۰۳ نفر در دهستان بفروئیه و ۵٬۴۵۸ نفر در دهستان شهدا ساکن بوده اند. این آمار، تصویری دقیق از پراکندگی جمعیت در بخش های مختلف شهرستان میبد ارائه می دهد.
شهر میبد از سه محله اصلی تشکیل شده است که هر یک جایگاه و نقش ویژه ای در ساختار شهری دارند. هر محله دارای یک میدان یا مرکز محلی کوچک است که در نهایت به سوی بازار اصلی، میدان مرکزی و مسجد جامع شهر هدایت می شوند. این تمرکز، ساختار منسجمی به بافت قدیمی شهر بخشیده است.
دسترسی های اصلی شهر میبد بر دو محور شمالی –جنوبی و شرقی –غربی استوار هستند. در آغاز و پایان این محورها، چهار دروازه تاریخی قرار داشته که به مرور زمان اهمیت فرهنگی و عملکردی پیدا کرده اند. این محورها در میدان مرکزی شهر و مجموعه مسجد جامع با یکدیگر تلاقی می کنند و مرکز ثقل رفت و آمدهای شهری را تشکیل می دهند.
مسجد جامع میبد، نه تنها نقش مذهبی دارد، بلکه به عنوان بزرگ ترین کانون حیات اجتماعی شهر نیز شناخته می شود. در امتداد محور شمالی –جنوبی، که نسبت به دیگر مسیرها بزرگ تر و منظم تر است، مغازه ها و دکان های قدیمی قرار گرفته اند. این مسیر از دروازه جنوبی آغاز شده، از میدان مرکزی و مسجد جامع عبور می کند و تا دروازه شمالی ادامه می یابد. این راسته در گذشته، قلب اقتصادی شهر و محل اصلی داد و ستد بوده است.
امروزه، با احداث خیابان امام، این محور تاریخی در اولویت دوم حمل و نقل قرار گرفته، اما همچنان جایگاه خود را در بافت فرهنگی و اجتماعی شهر حفظ کرده است.
جغرافیا و اقلیم شهرستان میبد :
شهرستان میبد در بخش میانی دشت رسوبی و گسترده ی یزد قرار دارد که یکی از حوضه های شاخص جغرافیایی در فلات مرکزی ایران به شمار می رود. این دشت از دامنه های شیرکوه در جنوب آغاز شده و با شیب ملایمی تا کویر سیاه کوه در شمال امتداد می یابد. مسافت این گستره بیش از ۱۰۰ کیلومتر است و شهر میبد در بخش میانی آن واقع شده است.
از نظر جغرافیایی، میبد در مختصات ۵۴ درجه و ۲ دقیقه و ۱۰ ثانیه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۱۴ دقیقه و ۴ ثانیه عرض شمالی قرار گرفته و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۱۰۳۴ متر است. این شهرستان در شمال غرب شهر یزد، در حاشیه کویر مرکزی ایران و در مسیر جاده تهران–بندرعباس و راه آهن تهران–کرمان قرار دارد. اراضی شرقی میبد مسطح و دشتی است، در حالی که نواحی غربی آن به کوهپایه ها و ارتفاعات جنوبی عقدا منتهی می شود. شهرهای یزد، اشکذر و اردکان به ترتیب همسایگان جنوب شرقی، جنوبی و شمالی شهرستان میبد هستند.
اقلیم شهرستان میبد متاثر از شرایط فلات مرکزی ایران است. رشته کوه هایی که این فلات را احاطه کرده اند، باعث می شوند دامنه های خارجی فلات از رطوبت بیشتری برخوردار باشند، در حالی که نواحی داخلی، مانند میبد، با خشکی بیشتر روبه رو هستند. در نتیجه، این منطقه با تابش شدید آفتاب، آسمان صاف و کمبود بارش های جوی، اقلیمی خشک و نیمه بیابانی دارد.
مساحت کل شهر میبد طبق طرح هادی، حدود ۱۹.۵ کیلومتر مربع (۱۹۵۲ هکتار) برآورد شده است. از این مساحت، ۲۸۲ هکتار به کاربری کشاورزی و باغی، ۲۶۲ هکتار به اراضی مسکونی و ۴۵۲ هکتار به زمین های موات و بایر اختصاص دارد. شکل گیری تاریخی شهر میبد نیز به شدت تحت تاثیر توپوگرافی منطقه، منابع آب زیرزمینی و قنات ها بوده است. این شهر در کنار مسیل های طبیعی و در امتداد راه تاریخی ری به کرمان توسعه یافته است.
شیب طبیعی زمین از جنوب به شمال است، به طوری که روستای رکن آباد در جنوب شهر حدود ۲۰ متر بلندتر از روستای عشرت آباد در شمال شهر قرار دارد. این تفاوت ارتفاع نقش مهمی در هدایت آب های سطحی و توسعه بافت سکونتی داشته است.