مقدمه:
مهارت های ارتباطی میان والدین و فرزندان سنگ بنای اصلی رشد شخصیت و شکل گیری بنیان های روانی کودک است. نحوه تعامل والدین با فرزندان تاثیر مستقیمی بر میزان اعتماد به نفس، خود آگاهی، سلامت روانی و حتی موفقیت های تحصیلی و اجتماعی آن ها دارد.
والدینی که مهارتهای ارتباطی موثر را می آموزند و به کار می گیرند محیطی امن و پذیرنده برای فرزندان خود ایجاد می کنند محیطی که در آن کودکان می توانند احساسات خود را آزادانه بیان کنند و درک شوند.
در عصر حاضر کودکان با حجم بالایی از محرک های بیرونی و اطلاعات مواجه هستند که میتواند آن ها را دچار سردرگمی یا انزوا کند. در چنین شرایطی نقش والدین به عنوان نقطه اتکا و منبع آرامش بیش از هر زمان دیگری اهمیت مییابد.
این مقاله با تمرکز بر مهارت های ارتباطی والدین سعی دارد ابعاد مختلف این توانایی ها را از منظر عملی و روان شناختی بررسی کند و راهکارهایی کاربردی برای ارتقای تعاملات خانوادگی ارائه دهد.
هدف نهایی ارتباط:
هدف نهایی ارتباط این است که ما بتوانیم خود را به عبارتی به صورت عامل موثر در بیاوریم که روی دیگران موثر باشیم. به بعبارتی دیگر طرفین در یک ارتباط بتوانند با یکدیگر مبادله افکار، عقاید داشته و یکدیگر را درک نمایند نتیجه اینکه هدف نهایی برقراری ارتباط رسیدن به هدفهای عالی انسانی است.
اهداف ارتباط:
- شناخت و آگاهی از محیط اطراف خود
- شناخت خود و دیگران
- انتقال و بهره گیری اطلاعات، دانش و تجارب
- رفع نیازهای روانی، اجتماعی و جسمانی
- ادامه حیات فردی و اجتماعی
- رشد و شکوفایی توانائیها
- انجام مسئولیت هایی که از طرف جامعه به عهده افراد گذاشته می شود.
عناصر تشکیل دهنده ارتباط:
ارتباط فرآیندی است شامل 5 عنصر :
- فرستنده پیام
- گیرنده پیام
- پیام
- کانالهای ارتباطی
- بازخورد
1- فرستنده پیام (Sender): به معنای فردی که آغاز کننده و منبع ارتباط است.
2- گیرنده پیام (Reciver): مخاطب یا فردی است که مقصود پیام است در ارتباط اهمیت گیرنده بیش از فرستنده است. زیرا اگر فرستنده پیامی را نفرستد ارتباط شروع نخواهد شد در حالیکه اگر گیرنده ، پیام را دریافت نکند ارتباط شروع اما برقرار نشده است .
گیرنده و فرستنده پیام دارای 5 خصوصیت مشترک می باشند:
- مهارتهای ارتباطی
- گرایشها
- دانش
- نظام اجتماعی
- فرهنگ
3- پیام Singnal: پیام شامل نظر و ایده ای است که توسط فرستنده فرستاده می شود و منظور همان محتوای پیام و عناصر تشکیل دهنده آن مانند تن صدا و لحن صدا
4-کانالهای ارتباطی Canales: وسایلی هستند که پیام ها به وسیله آنها از فرستنده به گیرنده می رسند. کانالهای ارتباطی شامل دیدن، شنیدن، لمس، بوئیدن و چشیدن است.
5-بازخورد Feed back: پاسخی را که از طرف گیرنده پیام فرستاده می شود و فرستنده آن را دریافت می کند، بازخورد یا فیدبک می نامند. بازخورد همان اثر پیام یا رفتار معینی است که دریافت کننده تحت تاثیر پیام از خود نشان می دهد.
پیام
فرستنده
گیرنده
بازخورد
کانال
مدل ارتباطی دو کاس (1983 ص 174)
ارتباط کلامی:
ساده ترین وسیله برقراری ارتباط زبان است که در آن از کلمات استفاده می شود. کلمات ابزارهایی هستند برای بیان افکار و عقاید و احساسات در بیشتر موارد عمل متقابل انسانها زبان است.
ارتباط غیر کلامی:
تحقیقات نشان می دهد که 65% ارتباط به صورت غیر کلامی انتقال پیدا می کند . پیامهای غیر کلامی معمولا موثرتر و بهتر از پیامهای کلامی می باشد زیرا پیامهای غیر کلامی گویایی بیشتری از کلمات دارند مانند یک لبخند ساده که نشان دهنده احساس و علاقه است و کودک در 7 سالگی معمولا ارتباط غیر کلامی را می آموزد.
انواع پیامهای غیر کلامی:
- وضعیت بدن
- حالت چهره
- حالت نگاه
- آهنگ و تن صدا
- ظاهر فرد
- لمس
- سکوت
ارتباطات یکطرفه و دو طرفه
ارتباط یک طرفه:
اگر در ارتباط بازحورد نباشد یا واکنش به آنچه که ارتباط برقرار شده وجود نداشته باشد جریان اطلاعات در یک جهت است این نوع ارتباط یکطرفه است مانند سخنرانی ها، برنامه های تلویزیونی، رادیویی که مهمترین نوع ارتباطات یکطرفه است.
ارتباط دو طرفه:
در این نوع ارتباط گیرنده به طور فعال در فرآیند ارتباط شرکت می کند و می تواند پیامهای بعدی را بر اساس جوابهای دریافتی (بازخورد) تغییر دهد ارتباط دو طرفه نیاز به انعطاف پذیری و گوش دادن فعال دارد.
ارتباط افقی و عمودی:
که در سطوح و سلسله مراتب سازمانی مطرح است. مانند ارتباطات افقی ارتباط از سطوح بالای سازمان به پائین و ارتباط از پایین به بالا.
هدف از فرآیند ارتباطات در سطوح سازمانی جریانی است که طی می شود تا انتقال معنی صورت گیرد.
ارتباط رسمی و غیر رسمی:
در ارتباطات غیر رسمی و تعاملات عاطفی و ارتباط عاطفی میان افراد وجود دارد. ارتباطات رسمی از طریق فرآیند سازمانی برقرار می شود.
ارتباط متقارن و مکمل:
دو دوست، مادر و کودک، معلم و شاگرد
انواع الگوهای ارتباطی
1-سلطه پذیر – دیگر مداری:
علاقه این گروه از افراد در برقراری ارتباط با دیگران توجه به خواسته ها و تمایلات دیگران است. هدف در ارتباط و تماس با دیگران این است که سعی کنند بفهمند چه چیزی دیگران را خشنود می کند تا خواسته آنان را برآورده سازند.
2-سلطه گر(سلطه گرانه – خود مداری):
افرادی که روابط سلطه گرانه دارند سعی دارند تا بر دیگران مسلط و حاکم باشند. خصوصیات این گروه افراد در برقراری ارتباط با دیگران ، کنترل بر موقعیت و دیگران است.
3-انزوا طلب (روابط انزوا طلبانه):
این گروه از افراد در روابط اجتماعی ارتباط کمی برقرار می کنند یا اصلا ارتباط ندارند این افراد منزوری و در برقراری ارتباط با دیگران و اجتماع مشکل دارند و همیشه نگران و مضطرب هستند و معمولا از حضور در اجتماعات لذت نمی برند.
4-روابط بر اساس احترام متقابل(سنجیده گو):
این گونه افراد ضمن احترام به خود به دیگران نیز احترام می گذارند، این گروه در روابط خود با دیگران نه بر افراد تسلط دارند و نه اجازه می دهند سلطه پذیر سایرین باشند.
ویژگیهای ارتباط سالم
1-رعایت ادب و نزاکت:
رعایت آداب معاشرت نشان دهنده حساس بودن به مسائل و همدلی است.برخی در زندگی شخصی خود اینگونه رفتارها را ندارند بلکه در ارتباط با سایر افراد مانند غریبه ها و افراد ناآشنا بهتر از افراد خانواده خود برخورد می کنند.
2-صداقت:
نشانه پذیرش و علاقه به دیگران است . در حقیقت صداقت یعنی انطباق کلام با واقعیت.
3-وفاداری:
افرادی که نسبت به وفاداری حساس می باشند در ارتباط با افراد موفق هستند وفاداری نشان دهنده احترام به افراد است.
4-تعهد در قبال دیگران:
حس تعهد نسبت به دیگران نشان دهنده درک همدلانه است. توجه به امور و مشکلات دیگران در گفتار و کلام و اعمال افراد مشخص می شود اگر در درون متظاهر و احساس تعهد نسبت مسائل دیگران نداشته باشیم نمی توانیم مورد اعتماد دیگران قرار بگیریم.
5-توقعات در حد معقول:
داشتن توقع و انتظار بیش از حد از دیگران علت اصلی مشکلات ارتباطی است. در ارتباط موثر سطح توقعات و انتظارات نسبت به دیگران باید در نظر گرفته شود.
6-پوزش و عذر خواهی:
هنگامی که اشتباه می کنید لازم به اشتباه خود اقرار کنید در صورتی که اشتباهات را پنهان نمائیم موجب می شود فرد با مکانیسم هایی مانند دلیل تراشی و توجیه دیگران را متهم و نتیجه ارتباطات خراب خواهد شد.
فهرست مطالب
- هدف نهایی ارتباط:
- اهداف ارتباط:
- عناصر تشکیل دهنده ارتباط:
- ارتباط کلامی:
- ارتباط غیر کلامی:
- انواع پیامهای غیر کلامی:
- ارتباطات یکطرفه و دو طرفه
- ارتباط یک طرفه:
- ارتباط دو طرفه:
- ارتباط افقی و عمودی:
- ارتباط رسمی و غیر رسمی:
- ارتباط متقارن و مکمل:
- انواع الگوهای ارتباطی
- ویژگیهای ارتباط سالم
- نقش مذهب در ارتباط:
- تعریف ارتباط موثر:
- عوامل مهم در برقراری ارتباط موثر:
- بازخورد مناسب
- عناصر ارتباط موثر:
- سطوح پیام در ارتباط موثر Instruction content:
- خصوصیات فرستنده موثر The functional sender
- خصوصیات گیرنده موثر:
- مهارت های گوش دادن
- استنباط از بازخوردFeed back:
- موانع برقراری ارتباط موثر:
- مهارتهای ابراز وجود کردن
- ویژگیهای ارتباط بد
- نباید های کلامی
- بایدهای کلامی