چکیده
این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .
این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و دوم و سوم متوسطه نیشابور (۱۵۳۳۶ نفر) می باشند . حجم نمونه ۳۷۵ نفر شد که ۱۹۰ نفر دانش آموز پسر و ۱۸۵ نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از t-test و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .
نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد . و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند .
کلید واژه ها : جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران ، رضایت از خود ، هویت اجتماعی ، هویت دینی ، هویت خانوادگی ، هویت ملی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ……………………………………………………………. ۱
فصل اول : طرح تحقیق
۱-۱ مقدمه …………………………………………………….. ۳
۲-۱ موضوع تحقیق ………………………………………… ۳
۳-۱ بیان مساله………………………………………………… ۴
۴-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق ………………………….. ۴
۵-۱ اهداف تحقیق ………………………………………….. ۵
۶-۱ محدود زمانی و مکانی تحقیق…………………….. ۵
۷-۱پیشینه تحقیق…………………………………………….. ۵
۱-۷-۱ تحقیقات داخلی …………………………………… ۵
۲-۷-۱تحقیقات خارجی ………………………………….. ۸
۳-۷-۱ جمع بندی نتایج تحقیقات ………………………. ۱۰
۸-۱ تعاریف مربوط به هویت…………………………….. ۱۱
۹-۱ موانع و تنگناهای تحقیق ……………………………. ۱۴
فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ………………….. ۱۶
۱-۲ مقدمه …………………………………………………….. ۱۷
۲-۲ مباحث نظری ………………………………………….. ۱۷
۱-۲-۲ دورکیم ……………………………………………….. ۱۷
۲-۲-۲ پارسونز ………………………………………………… ۱۸
۳-۲-۲ ماکس وبر …………………………………………….. ۲۰
۴-۲-۲ کنش متقابل نمادی…………………………………. ۲۲
۵-۲-۲ کولی ……………………………………………………. ۲۳
۶-۲-۲ مید ………………………………………………………. ۲۴
۷-۲-۲ گافمن…………………………………………………… ۲۶
۸-۲-۲ نظریه هویت (بورک) ………………………………. ۲۷
عنوان صفحه
۳-۲ چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ………….. ۳۰
۴-۲ پرسشهای تحقیق …………………………………….. ۳۱
۵-۲ فرضیات تحقیق ………………………………………. ۳۱
۶-۲ الگوی نظری و تحلیلی تحقیق………………………. ۳۲
فصل سوم : روش تحقیق ……………………………….. ۳۴
۱-۳ مقدمه …………………………………………………… ۳۵
۲-۳ نوع تحقیق……………………………………………… ۳۵
۳-۳ تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق……….. ۳۵
۱-۳-۳ تعریف نظری متغیرهای تحقیق ……………… ۳۵
۲-۳-۳ تعریف عملی متغیرهای تحقیق……………….. ۳۸
۴-۳ متغیرهای مستقل و وابسته …………………………. ۴۲
۵-۳ شاخص سازی متغیر های تحقیق ………………… ۴۳
۱-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای مستقل ……………… ۴۳
۲-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای وابسته ……………… ۴۵
۶-۳ قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ) ………. ۴۶
۷-۳ اعتبار تحقیق …………………………………………….. ۴۷
۸-۳ جامعه آماری……………………………………………….. ۴۷
۹-۳ تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری…………… ۴۸
۱-۹-۳ تعیین حجم نمونه …………………………………… ۴۸
۲-۹-۳ شیوه نمونه گیری ……………………………………. ۴۹
۱۰-۳ واحد تحلیل……………………………………………… ۵۰
۱۱-۳ تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات …………………………………………………….. ۵۰
۱۲-۳ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………….. ۵۰
فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق………….. ۵۱
۱-۴ مقدمه………………………………………………………. ۵۲
۲-۴ توصیف دستاوردهای تحقیق ……………………….. ۵۲
۱-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس …………………………………………………………… ۵۲
عنوان صفحه
۲-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی ……………………………………………….. ۵۳
۳-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی………………………………………………. ۵۳
۴-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر……………………………………………… ۵۴
۵-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر……………………………………………… ۵۴
۶-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه خانواده……………………………………… ۵۵
۷-۲-۴ بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان ………….. ۵۷
۸-۲-۴ بررسی میزان تایید دیگران ………………………. ۵۸
۹-۲-۴ بررسی میزان درونی کردن ارزشها …………… ۵۹
۱۰-۲-۴ بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی………….. ۶۰
۱۱-۲-۴ بررسی میزان پایگاه اقتصادی – اجتماعی دانش آموزان ………………………………………………… ۶۱
۱۲-۲-۴ بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان ……………… ۶۲
۱۳-۲-۴ بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان …………………………………………………………… ۶۳
۱۴-۲-۴ بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان ……. ۶۴
۱۵-۲-۴ بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان …………………………………………………………….. ۶۵
فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق…….. ۶۶
۱-۵ مقدمه………………………………………………………. ۶۷
۲-۵ آزمون فرضیات…………………………………………. ۶۷
۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۱: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت اجتماعی» دانش آموزان …………. ۶۷
۱-۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت دینی» دانش آموزان …………. ۶۸
۲-۱-۲-۵آزمون فرضیه ۲/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت خانوادگی» دانش آموزان………… ۶۸
۳-۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت ملی» دانش آموزان ………………. ۶۹
۲-۲-۵آزمون فرضیه ۲ : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی» و« هویت اجتماعی»………. ۶۹
۱-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت دینی» …………. ۷۰
۲-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت خانوادگی» ….. ۷۰
۳-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت ملی» …………… ۷۱
۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۳: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت اجتماعی» …………………… ۷۱
۱-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۳ : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت دینی» ……………………….. ۷۱
عنوان صفحه
۲-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۳ : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت خانوادگی»…………………. ۷۲
۳-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۳: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت ملی»……………. ۷۲
۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت اجتماعی»…………. ۷۳
۱-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۴: بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت دینی» …………………… ۷۳
۲-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» …………….. ۷۴
۳-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» ………………….. ۷۴
۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت اجتماعی» ……………… ۷۴
۱-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت دینی» ………………….. ۷۵
۲-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۵: بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت خانوادگی» ……………. ۷۵
۳-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت ملی» ……………………. ۷۶
۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۶ : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت اجتماعی»…….. ۷۶
۱-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۶: بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت دینی»…………. ۷۷
۲-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۶ :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت خانوادگی»….. ۷۷
۳-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۶ :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت ملی»…………. ۷۸
۳-۵ تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) ………. ۷۸
۱-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت دینی ………………. ۷۸
۲-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی …………… ۸۰
۳-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت ملی………………….. ۸۲
۴-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی…………. ۸۴
۴-۵ تحلیل مسیر………………………………………………. ۸۶
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها …………………. ۹۲
۱-۶ خلاصه تحقیق ……………………………………………. ۹۳
۲-۶ جمع بندی و نتیجه گیری……………………………. ۹۴
۳-۶ پیشنهاده……………………………………………………. ۹۹
فهرست منابع و ماخذ ………………………………………… ۱۰۲
پیوست
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول۱-۳ میزان آلفای کرانباخ ………………………….. ۴۷
جدول ۲-۳ میزان دانش آموزان در حال تحصیل در مقطع متوسطه نیشابوربه تفکیک جنس ،
رشته و پایه تحصیلی……………………………………………. ۴۸
جدول ۳-۳ توزیع حجم نمونه به تفکیک پایه تحصیلی و جنس……………………… ۴۹
جدول ۴-۳ توزیع حجم نمونه به تفکیک جنس ، پایه و رشته تحصیلی………………….. ۵۰
جدول ۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب جنس ….. ۵۲
جدول ۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایه تحصیلی ……………………………………….. ۵۳
جدول ۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب رشته تحصیلی…………………………………….. ۵۳
جدول ۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب تحصیلات پدر……………………………… ۵۴
جدول ۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب تحصیلات مادر………………………………….. ۵۵
جدول ۶-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درآمد ماهیانه خانواده……………………….. ۵۶
جدول ۷-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان رضایت از خود……………………………….. ۵۷
جدول ۸-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب مورد تایید دیگران بودن……………………….. ۵۸
جدول ۹-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درونی کردن ارزشها ……………………………… ۵۹
جدول۱۰-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب هماهنگی ارزشهای گروهی……………………… ۶۰
جدول۱۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایگاه اقتصادی اجتماعی………………………… ۶۱
جدول۱۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت دینی………………………………… ۶۲
جدول۱۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت خانوادگی………………………. ۶۳
جدول ۱۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت ملی……………………………….. ۶۴
جدول۱۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میز ان هویت اجتماعی……………………………… ۶۵
جدول ۱-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت اجتماعی بر حسب جنس……………………. ۶۷
جدول ۲-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت دینی بر حسب جنس ……………………….. ۶۸
جدول ۳-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت خانوادگی بر حسب جنس………………….. ۶۸
جدول ۴-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت ملی بر حسب جنس……………………… ۶۹
جدول ۵-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت اجتماعی……………….. ۶۹
جدول ۶-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت دینی………………… ۷۰
عنوان صفحه
جدول ۷-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت خانوادگی……………….. ۷۰
جدول ۸-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت ملی…………………………….. ۷۱
جدول ۹-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت اجتماعی……………………………………. ۷۱
جدول ۱۰-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت دینی…………………………………… ۷۲
جدول ۱۱-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت خانوادگی………………………. ۷۲
جدول ۱۲-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت ملی……………………………………… ۷۳
جدول ۱۳-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت اجتماعی………………………….. ۷۳
جدول ۱۴-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت دینی……………………………….. ۷۳
جدول ۱۵-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت خانوادگی…………………… ۷۴
جدول ۱۶-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت ملی…………………………………. ۷۴
جدول ۱۷-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت اجتماعی………………………. ۷۵
جدول ۱۸-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت دینی ………………………………. ۷۵
جدول ۱۹-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت خانوادگی……………………………. ۷۶
جدول ۲۰-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت ملی……………………………….. ۷۶
جدول ۲۱-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت اجتماعی…………………….. ۷۷
جدول ۲۲-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت دینی…………………. ۷۷
جدول ۲۳-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت خانوادگی…………………………. ۷۸
جدول ۲۴-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت ملی…………………………… ۷۸
جدول ۲۵-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت دینی.. ۷۹
جدول ۲۶-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت دینی در مرحله سوم……………….. ۷۹
جدول ۲۷-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم……………………………… ۸۰
جدول ۲۸-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی
هویت خانوادگی ……………………….. ۸۱
جدول ۲۹-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت خانوادگی در مرحله سوم……….. ۸۱
جدول ۳۰-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم……………….. ۸۲
جدول ۳۱-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت ملی…. ۸۳
عنوان صفحه
جدول ۳۲-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت ملی در مرحله جدول سوم………. ۸۳
جدول ۳۳-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم………………………………… ۸۴
جدول ۳۴-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی
هویت اجتماعی……………………………………… ۸۵
جدول ۳۵-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت اجنماعی در مرحله چهارم……….. ۸۵
جدول ۳۶-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله چهارم………………………………………………. ۸۶
جدول ۳۷-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت دینی………………………………… ۸۸
جدول ۳۸-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت خانوادگی………………………….. ۸۹
جدول ۳۹-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت ملی………………………………… ۹۰
جدول ۴۰-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت اجتماعی………………………….. ۹۱
فهرست اشکال
شکل ۱-۲ مدل نظام کنترل فرایند هویت ………………………………………………. ۲۸
شکل ۲-۲ الگوی نظری و تحلیلی تحقیق ……………………………………………. ۳۳
فهرست نمودارها
نمودار ۱-۲ رابطه چهار خرده نظام پارسونز (مدل سیبرنیتیک ) ……………………… ۲۰
نمودار ۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان رضایت از خود………………………. ۵۷
نمودار ۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب مورد تائید دیگران بودن…………………………… ۵۸
نمودار ۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درونی کردن ارزشها………………………….. ۵۹
نمودار ۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب هماهنگی ارزشهای گووهی…………………………… ۶۰
نمودار ۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایگاه اقتصادی – اجتماعی………………………… ۶۱
نمودار ۶-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت دینی……………………………….. ۶۲
نمودار ۷-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت خانوادگی……………………………. ۶۳
نمودار ۸-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت ملی………………………………….. ۶۴
نمودار ۹-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت اجتماعی…………………………………. ۶۵
نمودار۱-۵ تحلیل مسیر هویت………………………………………………. ۸۷