این پاورپوینت در مورد زندگینامه، آثار و سبک معماری وارطان هوانسیان بوده و به بررسی نقش این معمار ارمنی تبار در شکل گیری معماری نوین و مدرن ایران می پردازد.
آشنایی با وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان، معمار نوآور و ارمنی تبار ایرانی، در سال ۱۲۷۴ خورشیدی در تبریز چشم به جهان گشود و در خردادماه ۱۳۶۱ در تهران درگذشت. او از پیشگامان جریان معماری مدرن در ایران به شمار می رود و آثارش بازتابی از تلفیق هنر غربی با روح معماری ایرانی است.
در دوران فعالیت حرفه ای خود، هوانسیان بارها به خاطر طراحی های ماندگارش مورد ستایش قرار گرفت. طراحی های شاخصی همچون کاخ سعدآباد و ساختمان شعبه بازار بانک سپه از جمله آثار برجسته او هستند که برایشان موفق به دریافت نشان های معتبر علمی، هنری و لوح های تقدیر شد.
سبک معماری هوانسیان به روشنی متاثر از آموزه های دوران تحصیلش در فرانسه و تعامل با معماران پیشرو آن زمان بود. او نه تنها ساختارهایی نوآورانه طراحی می کرد، بلکه همواره در تلاش بود تا معماری معاصر ایران را به سمت اندیشه ورزی، نوگرایی و ساختارگرایی سوق دهد. وارطان هوانسیان بی تردید یکی از تاثیرگذارترین چهره های معماری سده اخیر ایران به شمار می آید.
آرشیتکت وارطان
وارطان هوانسیان از جمله چهره هایی است که نقش مهمی در شکل گیری و پیشبرد معماری نوین در ایران ایفا کرد، اما با وجود تلاش های مداوم و آثار ارزشمندش، آن گونه که شایسته است شناخته نشد. او از جمله پیشگامانی بود که با نگاهی نو و تلفیقی از سنت و مدرنیته، کوشید تا تحولی در فضای معماری ایران ایجاد کند. هرچند تلاش هایش در قالب پروژه های معمارانه قابل توجهی نمود پیدا کرد، اما متاسفانه نه تنها مورد توجه نهادهای دانشگاهی و آموزش رسمی قرار نگرفت، بلکه توسط معماران هم دوره یا پس از او نیز چندان دنبال نشد.
زادگاه وارطان، شهر تبریز بود؛ جایی که در سال ۱۲۷۵ خورشیدی در آن متولد شد. پس از پایان دوره متوسطه، برای مدتی در داخل کشور فعالیت کرد، اما در بحبوحه جنگ جهانی اول، عازم پاریس شد تا تحصیلات خود را در عرصه هنر و معماری ادامه دهد. او ابتدا وارد مدرسه ی «هنرهای زیبا» شد و سپس به مدرسه ی تخصصی معماری پیوست؛ نهادی که برخلاف مسیر سنتی، تحت هدایت معماران پیشرو و مدرن گرای فرانسه اداره می شد. هوانسیان سرانجام در سال ۱۳۰۱ موفق به اتمام تحصیلات در این مدرسه شد و به صورت هم زمان، دوره های شهرسازی را نیز گذراند.
توانمندی او به حدی چشمگیر بود که هیئت علمی مدرسه، هزینه تحصیلش را پس از فارغ التحصیلی و به صورت اقساط دریافت کرد. پس از پایان تحصیل، او بلافاصله به پروژه های بازسازی مناطق آسیب دیده از جنگ در اطراف پاریس پیوست و مدتی نیز زیر نظر معمار بزرگ فرانسوی، هانری سوواژ، به فعالیت حرفه ای مشغول شد. این تجربه ها زمینه ساز تاسیس دفتر معماری شخصی اش در پاریس شد؛ دفتری که تا سال ۱۳۱۴ در آن فعال بود.
پس از حدود هفده سال اقامت در اروپا و کسب تجربه های ارزشمند در حوزه معماری و شهرسازی، هوانسیان به ایران بازگشت و فصل تازه ای در زندگی حرفه ای اش آغاز شد. او علاوه بر طراحی و اجرای پروژه های مختلف، نقش موثری در رشد فضای فرهنگی و علمی معماری ایران ایفا کرد. مشارکت در تاسیس انجمن معماران ایران، نگارش مقالات تخصصی، عضویت در هیئت تحریریه مجله «آرشیتکت» و انتشار مجله «معماری نوین» از جمله فعالیت های فرهنگی و علمی وی بود که تاثیر بسزایی در گسترش گفتمان معماری در ایران داشت.
وارطان هوانسیان سرانجام در خردادماه سال ۱۳۶۱ و در سن ۸۶ سالگی چشم از جهان فرو بست؛ اما میراثی که از او بر جای مانده، همچنان در برخی بناهای ماندگار و نیز در سیر اندیشه های مدرن معماری ایران قابل مشاهده است. او معمار اندیشه ها و طرح هایی بود که فراتر از زمان خود می اندیشید.
برخی از آثار معماری وارطان هوانسیان عبارتند از:
- هنرستان دختران
- هتل (مهمانخانه) دربند
- کاخ سعدآباد
- مهمانخانه ایستگاه راه آهن
- سینما دیانا
- مهمان پذیر لاله
- ساختمان جیپ
- هتل (مهمانخانه) فردوسی
- سینما متروپل
- خانه مسکونی واقع در خیابان طالقانی
- ساختمان تجاری مسکونی اخوان
- مجموعه تجاری مسکونی جامی
- دبیرستان حرفه ای نمازی (شیراز)
- ویلای شخصی وارطان هوانسیان (زعفرانیه)
- ساختمان بانک سپه، شعبه توپخانه تهران
- ساختمان بانک سپه شعبه مرکزی اصفهان
- ساختمان بانک سپه شعبه بازار
اندیشه و سبک معماری وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان از پیشگامان اندیشه ورز در عرصه معماری نوین ایران بود که نگاه او به طراحی صرفاً زیبایی شناسانه یا تقلیدی نبود، بلکه ریشه در درک عمیق از تحولات جهانی معماری و نیازهای اجتماعی ایران داشت. سبک مورد علاقه او، معماری مدرن اوایل قرن بیستم بود؛ جریانی که پیش از جنگ جهانی دوم در اروپا به اوج رسید و در بطن خود نوعی طغیان علیه الگوهای تکراری و تزئینی سنتی داشت.
هوانسیان با نگاهی هوشمندانه به جریان های تاثیرگذار آن دوره، از جمله مکتب آرت نوو، آموزه های مدرسه باوهاوس، و ایده های معمارانی همچون آدولف لوس و لوکوربوزیه الهام می گرفت. با این حال، او هرگز مقلد صرف نبود؛ بلکه این مفاهیم را با بوم شناسی فرهنگی ایران در هم می آمیخت تا به زبان طراحی خاص خود دست یابد. آثار او نه بازآفرینی فرم های تاریخی، بلکه بیانگر تلاش برای بازتعریف هویت معماری در ایرانِ در حال گذار بودند.
او گرچه با احیای تزئینات و اشکال سنتی مخالف بود، اما نسبت به بستر اجتماعی و فرهنگی محل احداث پروژه هایش حساسیت زیادی نشان می داد. این حساسیت در تلاش هایش برای پاسخ گویی به نیازهای واقعی ساکنان و کاربران بناها مشهود است. او بر این باور بود که معماری نباید فقط نمایشی از فرم های نوین باشد، بلکه باید بازتابی از تحولات اجتماعی و نیازهای زیست محیطی جامعه نیز باشد.
در واقع، نگاه وارطان به معماری، نگاهی انسان محور، پویا و متاثر از مدرنیسم اجتماعی بود؛ نه مدرنیسم انتزاعی و بی ریشه. او تلاش می کرد میان پیشرفت های فنی و زیبایی شناسی مدرن از یک سو، و زمینه های فرهنگی و اجتماعی ایران از سوی دیگر، پلی معمارانه و معنادار ایجاد کند؛ پلی که بسیاری از معماران پس از او، آن را ندیدند یا نادیده گرفتند.
میراث سبک هوانسیان
ویژگی های مهم آثار وارطان و به اصطلاح ویژگی های سبک معماری هوانسیان موارد زیر است:
- عدم استفاده از تقارن، رعایت اصول عقلانی و عملی
- خالص گرایی فرم ها
- پنجره های افقی به سبک لوکوربوزیه
- ایجاد خم در نبش ساختمان های دو نبش
- روکار سازی های سیمانی با رنگ های مختلف
- پلکان های معلق
- لبه های سیمانی بالای پنجره ها
- دور ساده سقف یا به اصطلاح «چفته وارطان»
اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی :
از همان دوران کودکی، وارطان هوانسیان علاقه ای عمیق به هنرها و صنایع زیبا از خود نشان می داد. طراحی نقش و نگارهایی که مادرش بر پارچه ها می بافت، بر عهده ی او بود و با ذوق و سلیقه ای خاص انجام می گرفت.
تحصیلات رسمی و حرفه ای :
وارطان هوانسیان پس از پایان دوره ی دبیرستان، مدتی را به کار پرداخت، اما در واپسین سال های جنگ جهانی اول تصمیم گرفت برای ادامه ی تحصیل راهی پاریس شود. او در ابتدا وارد مدرسه ی هنرهای زیبا شد و سپس تحصیلات خود را در رشته ی معماری ادامه داد. سرانجام در سال ۱۳۰۱ از مدرسه ی ویژه ی معماری که برخلاف هنرهای زیبا، زیر نظر معماران نوگرای فرانسوی اداره می شد، فارغ التحصیل گردید. در همان دوران، هم زمان دروس شهرسازی را نیز پی گرفت و به علت استعداد چشمگیری که از خود نشان داد، مسئولان دانشگاه با او توافق کردند که هزینه های تحصیلش را پس از فراغت از تحصیل و به صورت اقساطی پرداخت کند.
فعالیتهای ضمن تحصیل :
پس از پایان تحصیلات دبیرستان، وارطان هوانسیان برای مدتی به عنوان طراح در کارخانه ی قالی بافی متعلق به آلمانی ها در تبریز فعالیت داشت. پس از این تجربه، مدتی نیز در تهران به کار تدریس روی آورد. در ادامه، برای ادامه ی تحصیل راهی پاریس شد.
زمان و علت فوت :
وارطان هوانسیان در خرداد سال ۱۳۶۱، هنگامی که ۸۶ سال داشت، در تهران چشم از جهان فروبست.
سایر فعالیت ها و برنامه های روزمره :
وارطان هوانسیان بلافاصله پس از پایان تحصیلات دانشگاهی، در پروژه های بازسازی نواحی آسیب دیده از جنگ در حومه ی پاریس مشغول به کار شد. او مدتی نیز زیر نظر هانری سوواژ، یکی از معماران برجسته و نوگرای فرانسه، فعالیت داشت. پس از آن، دفتر معماری شخصی اش را در پاریس تاسیس کرد و تا سال ۱۳۱۴ در آنجا به کار پرداخت. پس از هفده سال اقامت در اروپا، کسب تجربه در عرصه های مختلف معماری و شهرسازی، و حضور فعال در جریان های نوگرای معماری مدرن و هنر نو، به ایران بازگشت. در کنار فعالیت های معماری، در زمینه های حرفه ای دیگری نیز فعال بود؛ از جمله نگارش مقاله های تخصصی و مشارکت در انتشار مجلات. هوانسیان از اعضای بنیان گذار انجمن معماران ایران بود و هم زمان، به عنوان نماینده ی بخش نشر و تبلیغات و عضو هیئت تحریریه ی مجله ی آرشیتکت نیز ایفای نقش می کرد. او مقالات متعددی منتشر کرد و بعدها مجله ی «معماری نوین» را نیز بنیان گذاشت و منتشر نمود.
نگاهی نو به وارطان هوانسیان در آینه مجله آرشیتکت و مراسم رونمایی کتاب
در شماره نخست مجله آرشیتکت (سال ۱۳۲۵)، درباره وارطان هوانسیان چنین آمده است: «وارطان، نماینده برجسته مکتب مدرنیسم و طرفدار سرسخت تجدد در معماری ایران است. او عظمت و شکوه سازه های خود را در سادگی می جوید و خطوط و ابعاد فنی بناهایش، دارای هویتی واضح و خاص هستند. حجم ساختمان های او همواره متعادل و هماهنگ بوده و استفاده هنرمندانه از سایه روشن و رنگ آمیزی، جلوه ای متفاوت به آنها می بخشد. وارطان یکی از معمارانی بود که ذوق و صنعت نوین ایران را به بهترین شکل به تصویر کشید و هم زمان روحیه اجتماعی معاصر را در آثار خود به نمایش گذاشت.»
این نشریه همچنین به تلفیق نوآورانه وارطان میان اصول ساختمان سازی مدرن و عناصر معماری ایرانی اشاره می کند؛ جایی که غالب خطوط مستقیم، به ویژه خطوط افقی، نقش برجسته ای دارند. از دیگر ویژگی های شاخص او می توان به پنجره های افقی و گوشه دار، پنجره های بلند در راه پله ها، نماهای سیمانی رنگارنگ، پله های معلق، و لبه های ساده سقف — که در معماری تهران به «چفته وارطان» معروف شد — اشاره نمود. استفاده از تخته پلاک در درب ها نیز از ابتکارات او بود. این نوآوری ها تحولی بنیادین در معماری ایران به وجود آوردند و بی تردید وارطان و هم دوره های جوانش، سرآمدان حرکت تجدید معماری نوین در کشور به شمار می روند.
مراسم رونمایی کتاب «معماری وارطان هوانسیان»، از چهره های برجسته و تاثیرگذار در معماری نوین ایران، در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۸۷ در تالار بتهوون مجموعه خانه هنرمندان برگزار شد. حامد ناصر نصیر، مجری برنامه، در ابتدای مراسم چنین بیان کرد: «امشب به بهانه انتشار این کتاب، به روزگاری نه چندان دور بازمی گردیم؛ به نقطه آغاز تحولات معماری ایران؛ فصلی که در آن جامعه سنت گرا، به آرامی از پیله عزلت و گوشه نشینی بیرون آمد و با شور و شوق به استقبال دنیای مدرن رفت. هرچند این گذار به طور کامل رخ نداد، اما خاطره آن شور و دلدادگی همچنان به مثابه نوستالژی در ذهن ها باقی مانده است.»
در ادامه، برنامه به دو بخش تقسیم شد. در بخش نخست، اعضای گروه معماری دوران تحول، بیژن شافعی و ویکتور دانیل، به تشریح تاریخچه، اهداف و دستاوردهای این گروه پرداختند. همچنین خانم طباطبایی، مدیر انتشارات دید، درباره فعالیت های این موسسه سخن گفت.
نگهداری و پاسداشت این یادگارهای معماری، به ویژه در زمانی که تحولات اجتماعی و فرهنگی شتابان، بسیاری از آنها را تهدید می کند، وظیفه ای همگانی و حرفه ای است. از یک سو، نهادهایی مانند سازمان میراث فرهنگی و شهرداری باید با قوانین و مقررات خود از این میراث ارزشمند محافظت کنند و از سوی دیگر، افزایش آگاهی عمومی و ارتقای دانش تخصصی در میان معماران و جامعه، راهی است برای نجات این آثار از نابودی. این رسالتی است که بر دوش همه فعالان حوزه معماری و فرهنگ است.
معرفی بناها وارطان هوانسیان
بناهای دوره اول
وارطان هوانسیان پس از آغاز فعالیت هایش در ایران و با تاثیرپذیری از آموزش های تخصصی خود در پاریس، تلاش کرد به طیف گسترده ای از مسائل معماری پاسخ دهد. به همین دلیل، در طراحی ساختمان هایش روش های متنوع و نوآورانه ای را به کار گرفت. دوره اول فعالیت حرفه ای او را می توان از زمانی دانست که در پاریس مشغول به کار شد و آخرین اثر این دوره نیز مهمانخانه راه آهن تهران است که همزمان با آغاز جنگ جهانی دوم طراحی شده است. نمونه هایی از آثار او در این بازه زمانی عبارت اند از:
۱. هنرستان دختران
بنای هنرستان دختران بر اساس نقشه و طراحی های وارطان هوانسیان در سال ۱۳۱۴ خورشیدی کلید خورد و پس از سه سال، در سال ۱۳۱۷ به بهره برداری رسید. این ساختمان در ضلع شمالی خیابان سوم اسفند (که امروزه با نام سرهنگ سخائی شناخته می شود) و در سمت غرب کوچه هنرستان قرار گرفته است. هنرستان دختران در شمال میدان مشق و در مجاورت بناهای تاریخی دیگر همچون ساختمان وزارت جنگ، بخشی از مجموعه ارزشمند معماری معاصر اوایل قرن بیستم ایران را تشکیل می دهد که یادآور گذار فرهنگی و اجتماعی این دوران است.
۲. مهمانخانه دربند
یکی از نخستین پروژه هایی که وارطان هوانسیان پس از بازگشت از پاریس به آن پرداخت، طراحی مهمانخانه دربند بود. او تنها مسئولیت ارائه طرح معماری این بنا را برعهده داشت و به دلیل محدودیت زمانی، فرصت نظارت مستقیم بر اجرای آن را نیافت. ساخت این مجموعه از دی ماه ۱۳۱۴ آغاز شد و با نظارت مهندس فرانسوی ژان ونسان، در سال ۱۳۱۷ به اتمام رسید و آماده بهره برداری گردید.
۳. کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد در سال ۱۳۱۶ در بخش شمالی محوطه سعدآباد بنا شد. در ابتدا این ساختمان با نام «قصر ولی عهد» شناخته می شد، اما پس از مدتی به «قصر شاه» یا «کاخ سعدآباد» معروف گردید. پس از وقوع انقلاب، در سال ۱۳۶۰ تغییراتی در این بنا انجام گرفت و کاربری آن به موزه تاریخ طبیعی تبدیل شد تا این یادگار تاریخی همچنان نقش موثری در حفظ فرهنگ و طبیعت ایران ایفا کند.
۴. مهمانخانه ایستگاه راه آهن
وارطان هوانسیان در سال ۱۳۱۹ طراحی مهمانخانه ایستگاه راه آهن را نیز به انجام رساند، اما این پروژه هرگز به مرحله اجرا نرسید و به صورت یک طرح باقی ماند.
بناهای دوره دوم
دوره دوم فعالیت های وارطان هوانسیان را می توان به عنوان نقطه اوج دوران کاری و پرکار این معمار برجسته در ایران قلمداد کرد. در این بازه زمانی، سبک منحصر به فرد او در طراحی و اجرای ساختمان ها، به ویژه از نظر اصول فنی و ساخت وساز، تاثیر عمیقی بر سیمای شهری تهران و سایر شهرهای کشور گذاشت. مهم ترین آثار معماری این دوره عبارت اند از:
۱. مهمان پذیر لاله
پایه گذاری این ساختمان به سال های بین ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ بازمی گردد. نخستین کاربری آن تجاری و اداری بود و در سال های اولیه پس از تکمیل، مدتی به عنوان اداره اصل چهارم و سپس به خوابگاه دانشجویی مورد استفاده قرار گرفت. اما در سال ۱۳۴۷ با انجام تغییرات جزئی در فضای داخلی، این بنا به صورت رسمی به مهمان پذیر تبدیل شد و به ارائه خدمات اقامتی پرداخت.
۲. ساختمان جیپ
این بنا که در فاصله سال های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ طراحی و ساخته شد، در ضلع شمالی خیابان اکباتان و در تقاطع با معبری باریک واقع شده است. حجم کشیده ساختمان، شکل دهنده بخشی از بدنه خیابان اکباتان و کوچه غربی آن است و حیاط ساختمان در سمت شمال مجموعه قرار گرفته است.
۳. خانه مسکونی خیابان طالقانی
این منزل مسکونی که در ضلع جنوبی خیابان طالقانی (معروف به تخت جمشید) و نزدیک میدان فلسطین (کاخ) قرار دارد، احتمالاً در اواسط دهه ۱۳۲۰ ساخته شده است. مجله آرشیتکت در سال ۱۳۲۷ نقشه ها و عکس های این ساختمان را منتشر و آن را به عنوان نمونه ای برجسته معرفی کرده است.
۴. ساختمان تجاری-مسکونی اخوان
ساخت این بنا از فروردین ماه سال ۱۳۲۷ آغاز شد. این ساختمان در تقاطع خیابان های انقلاب و لاله زار واقع شده و ترکیبی از سه کاربری مختلف تجاری، اداری و مسکونی را در خود جای داده است.
۵. هتل (مهمانخانه) فردوسی
این هتل در سال ۱۳۱۴ در بنای مسکونی مرحوم عزیزخان، واقع در خیابان فردوسی، ابتدای خیابان سوم اسفند، احداث شد و به یکی از مراکز مهم اقامتی آن دوره تبدیل گردید.
۶. مجموعه تجاری-مسکونی جامی
فعالیت های ساخت این مجموعه از سال ۱۳۲۸ آغاز و تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. این مجموعه در قالب واحدهای تجاری و مسکونی فعالیت می کرد و به هنرستان دختران اختصاص داشت.
بناهای دوره سوم
دهه ۱۳۳۰ خورشیدی با تغییرات مهم سیاسی و اجتماعی همراه بود و هم زمان تحولات چشمگیری در زمینه پیشرفت مصالح و فناوری های ساختمانی در کشور رخ داد. این تحولات باعث شد رویکرد معماری وارطان هوانسیان، گرچه همچنان بر اساس اصول و نگرش شخصی خود باقی ماند، اما تغییرات قابل ملاحظه ای را نیز تجربه کند. در این دوره، هوانسیان تلاش کرد تا بین سبک سنتی و ویژه خود و روش های نوین معماری که با سلیقه و نیازهای عمومی همخوانی داشت، تعادلی منطقی برقرار سازد. آثار این دوره از معماری او، نمایانگر گرایش به سادگی در جزئیات طراحی و تغییرات محسوس در انتخاب مصالح و رنگ بندی بناها است. نمونه های برجسته این دوره عبارت اند از:
۱. دبیرستان حرفه ای نمازی (شیراز)
این مدرسه که در تاریخ ۱۳۲۸ بر سردرش حک شده، بر پایه طرحی از وارطان هوانسیان و در زمینی به وسعت هزار متر مربع ساخته شد. زیربنای این مجموعه آموزشی حدود دو هزار متر مربع است و در آن شش رشته تخصصی شامل نجاری، معماری، لوله کشی، آهنگری، رنگرزی و افزارسازی راه اندازی گردید. دبیرستان نمازی با چهارده کلاس، ظرفیت آموزش هفتصد دانش آموز را داشت و از نمونه های موفق تلفیق آموزش فنی و حرفه ای به شمار می رود.
۲. ویلای شخصی وارطان هوانسیان (زعفرانیه)
یکی از سه ویلایی که هوانسیان در باغ بزرگی متعلق به سرتیپ مشیری طراحی کرد، ویلای خود او در منطقه زعفرانیه بود. این ویلای مسکونی در سال ۱۳۳۰ ساخته شد و در شرق و غرب آن دو ویلای دیگر قرار داشت که ویلای غربی بعدها تخریب شده و جای آن ساختمانی بلندمرتبه ساخته شد. متاسفانه این ویلای شخصی که به سبک خاص و مورد علاقه هوانسیان طراحی شده بود، در سال ۱۳۸۶ تخریب شد و اثری از آن باقی نماند.
۳. ساختمان بانک سپه، شعبه توپخانه تهران
طرح این بنا نخست در سال ۱۳۰۴ تصویب شد اما ساخت آن تا سال ۱۳۲۹ آغاز نگردید و سرانجام در سال ۱۳۳۲ تکمیل و افتتاح شد. بر کتیبه ورودی بانک، نام وارطان هوانسیان به عنوان طراح و ناظر پروژه به وضوح درج شده است، که گواهی بر نقش مهم او در این اثر معماری است.
۴. ساختمان بانک سپه، شعبه مرکزی اصفهان
عملیات ساخت این شعبه از سال ۱۳۳۶ شروع و در سال ۱۳۳۸ به پایان رسید. در سنگ نوشته ای که بر دیواره بانک نصب شده، طراحی و نظارت این پروژه به وارطان هوانسیان نسبت داده شده است. پیمانکار اجرای طرح، شرکت فاتح بوده که در ساخت این بنای مهم اقتصادی همکاری کرده است.
۵. ساختمان بانک سپه، شعبه بازار
این ساختمان که به نام ساختمان ۲۵ شهریور شناخته می شود، در سال ۱۳۳۴ به طور رسمی افتتاح گردید و از جمله بناهای شاخص این دوره محسوب می شود که نشان دهنده استمرار حضور هوانسیان در عرصه معماری پروژه های بانکی است.
تحلیل معماری وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان تحصیلات عالی خود را در رشته معماری و شهرسازی در شهر پاریس به پایان رساند. او در طول هفده سال حضور علمی و حرفه ای در این حوزه، با آخرین دستاوردها و شیوه های رایج معماری اروپا آشنا شد، به ویژه با سبک های متمایز ساختمان سازی در محدوده مرکزی پاریس. این تجربه گسترده و آشنایی عمیق با اصول فنی و هنری معماری اروپایی، به هوانسیان اجازه داد تا در مسیر حرفه ای خود، دیدگاهی منحصربه فرد و پیشرو داشته باشد.
تسلط او بر قواعد و فنون ساخت و ساز اروپایی و توانایی دقیق در پیاده سازی آنها، باعث شد جایگاهی ویژه در تاریخ معماری مدرن ایران برای او و آثارش رقم بخورد. هوانسیان معماری را فراتر از یک حرفه صرف می دید؛ از نظر او، معمار در ابتدا یک صنعتگر است که باید از تحقق اهداف فنی و هنری خود رضایت داشته باشد، اما مهم تر از آن، باید بتواند تاثیر مثبت اجتماعی و فرهنگی سازه هایش را نیز به طور عمیق حس کند و نسبت به آن احساس افتخار نماید.
وارطان هوانسیان یکی از معماران برجسته ایرانی است که همراه با دیگر فارغ التحصیلان ایرانی از خارج کشور، پس از بازگشت به وطن، نقش مهم و تاثیرگذاری در تحولات معماری معاصر ایران ایفا کرد. او به ویژه به مسائل شهری توجه ویژه ای داشت و پایان نامه تحصیلی اش با عنوان «طرح گسترش شهر پاریس، تاثیر یافته از شرایط آب و هوایی و دوری از آلودگی» گویای علاقه عمیق او به برنامه ریزی شهری و بهبود کیفیت زندگی در محیط های شهری است. این گرایش باعث شد که علاوه بر معماری، به صورت جدی به مطالعات شهرسازی در همان مدرسه ادامه دهد.
مشاهدات و تجربیات هوانسیان در دوره تحصیل و فعالیت حرفه ای در پاریس، پایه های فکری و دیدگاه او را در زمینه معماری و برنامه ریزی شهری شکل داد و جهت دهی کرد. بازگشت او به ایران در سال ۱۳۴۱ خورشیدی، مقارن با دوره ای حساس و تحول زا در تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور بود؛ زمانی که جریان نوگرایی و تجددخواهی از سال ها پیش در حال شکل گیری بود و تحولات فرهنگی و اجتماعی شتاب گرفته بودند. حضور هوانسیان در این فضای مناسب، همراه با بازگشت موجی از دانشجویان ایرانی از اروپا که حامل ایده ها و نگرش های نو بودند، بستری فراهم آورد تا او بتواند نقش موثری در تحولات معماری و شهرسازی ایران ایفا کند و مسیر توسعه این حوزه را هموار سازد.