اسناد خزانه چیست؟
اسناد خزانه یکی از انواع اوراق بهادار دولتی با نام هستند که نشان دهنده تعهد دولت به بازپرداخت مبلغ اسمی این اوراق در تاریخ سررسید معین می باشند. این اسناد جزء ابزارهای مالی با ماهیت بدهی محسوب می شوند که بدون پرداخت سود دوره ای (کوپن) منتشر می گردند. در واقع، سرمایه گذار با خرید اسناد خزانه، مبلغی کمتر از ارزش اسمی آن پرداخت می کند و در سررسید، کل مبلغ اسمی را از دولت دریافت می کند. اختلاف میان مبلغ خرید و مبلغ دریافتی در سررسید، سود سرمایه گذار خواهد بود.
کارکرد اصلی اسناد خزانه در نظام اقتصادی، تامین کسری بودجه دولت ها است. دولت ها با انتشار این ابزار مالی، منابع مورد نیاز خود را از طریق بازار سرمایه جذب می کنند، بدون اینکه نیازی به افزایش فوری پایه پولی یا استقراض از بانک مرکزی باشد.
همچنین، اسناد خزانه به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای سیاست گذاری پولی در بازار پول، نقش کلیدی در کنترل نقدینگی و تنظیم نرخ بهره ایفا می کنند. بانک مرکزی می تواند از طریق خرید و فروش این اسناد در بازار ثانویه، بر حجم پول در گردش و شرایط اقتصادی اثرگذار باشد.
به دلیل ریسک اعتباری پایین و پشتوانه دولتی، اسناد خزانه برای سرمایه گذاران محافظه کار نیز جذاب هستند و از آن ها به عنوان جایگزینی مناسب برای سپرده های بانکی یا ابزارهای با درآمد ثابت یاد می شود. نقدشوندگی بالا، شفافیت، و امکان خرید و فروش در بازار سرمایه، از دیگر مزایای این اوراق محسوب می شود.
تعریف دیگر از اسناد خزانه
اسناد خزانه اسلامی، نوعی اوراق بهادار با نام هستند که دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور تسویه بدهی های خود بابت طرح های تملک دارایی های سرمایه ای، با قیمت اسمی و سررسید مشخص، به طلبکاران غیردولتی واگذار می کند. این اوراق ابزار مالی ویژه ای است که به دولت امکان می دهد بدهی های خود را بدون نیاز به منابع نقدی فوری، تصفیه نماید.
در نظام مالی بسیاری از کشورهای جهان، اسناد خزانه به صورت فروش به قیمت کمتر از ارزش اسمی به سرمایه گذاران عرضه می شود و دولت از محل منابع حاصل، بدهی های خود را تسویه می کند. اما در ایران به دلیل ملاحظات فقهی و شرعی، این اوراق به شکل مستقیم و بدون فروش به قیمت تنزیل شده، به طلبکاران غیر دولتی واگذار می گردند.
دارندگان این اسناد در صورت نیاز به نقدینگی، می توانند آن ها را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران معامله و نقد کنند. این ویژگی، نقدشوندگی و انعطاف پذیری مناسبی برای سرمایه گذاران فراهم می آورد.
از این منظر، تعریف دیگر از اسناد خزانه به عنوان اوراقی است که علاوه بر ایفای نقش در مدیریت بدهی های دولت، با رعایت اصول شرعی، راهکاری مطمئن و کارآمد در بازار مالی ایران محسوب می شود.
چرا اسناد خزانه اسلامی را اسناد بدون ریسک می دانند؟
یکی از مهم ترین نگرانی های فعالان بازار سرمایه درباره اسناد خزانه اسلامی، احتمال عدم ایفای تعهدات دولت در زمان سررسید این اوراق است. برای رفع این دغدغه، دولت جمهوری اسلامی ایران این بدهی را در اولویت های پرداخت خود قرار داده است، به گونه ای که اسناد خزانه اسلامی به عنوان بدهی ممتاز دولت شناخته می شوند و در ردیف حقوق و مزایای کارکنان دولت قرار گرفته اند.
علاوه بر این، خزانه داری کل کشور به صورت رسمی متعهد شده است که مبلغ اسمی این اسناد را در زمان سررسید به دارندگان پرداخت کند. این تعهد با امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی تضمین شده است، بنابراین ریسک نکول (عدم پرداخت) در اسناد خزانه اسلامی عملاً وجود ندارد و به همین دلیل این اوراق به عنوان اسناد بدون ریسک شناخته می شوند.
ریسک نقدشوندگی چیست و آیا اسناد خزانه اسلامی ریسک نقدشوندگی دارند؟
ریسک نقدشوندگی به معنای احتمال عدم توانایی فروش سریع اوراق بهادار بدون کاهش قابل توجه قیمت است. یکی از اهداف اصلی پذیرش اسناد خزانه اسلامی در بازار فرابورس ایران، کاهش این ریسک برای دارندگان این اوراق بوده است.
بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران با حجم معاملات روزانه بیش از ۲ هزار میلیارد ریال، بازاری فعال و پررونق است که امکان خرید و فروش آسان و سریع این اسناد را فراهم می کند. بنابراین دارندگان اسناد خزانه اسلامی می توانند در هر زمان با اطمینان نسبت به فروش اوراق خود اقدام کنند و نگرانی های مربوط به نقدشوندگی کاهش چشمگیری یافته است.