مقدمه
در زمان های قدیم، تشنج را به نام “بیماری مقدس” می شناختند.
مردم آن زمان بر این عقیده بودند که فرد متشنج در حال جنگیدن با شیطان است و یا می گفتند که فرد متشنج، پیام آور از طرف خداوند است.
در رم، تشنج را به نام “چند بیماری” می شناختند.
معرفی بیماری
مغز مرکز کنترل تمام واکنش های ارادی و غیرارادی در بدن است. مغز از سلول های عصبی که به طور طبیعی از طریق فعالیت های الکتریکی با یکدیگر ارتباط دارند تشکیل شده است. تشنج هنگامی رخ می دهد که قسمت یا قسمت هایی از مغز به دفعات زیاد سیگنال های غیرعادی که باعث قطع موقت عملکرد الکتریکی عادی مغز شود را دریافت کنند.
انواع تشنج
- تشنج کانونی
- تشنج گسترده
تشنج کانونی
تشنجی که فقط یک قسمت از مغز را تحت تاثیر قرار می دهد.
تشنج کانونی ساده: تشنج معمولاً کمتر از یک دقیقه طول می کشد. هوشیاری در این نوع از تشنج از دست نمی رود. معمولاً این نوع تشنج منجر به پرش ناخواسته قسمت های مختلف بدن مانند دست ها و پاها شود.
تشنج کانونی پیچیده: این نوع تشنج معمولاً در لوب تمپورال مغز رخ می دهد. این نوع تشنج معمولاً بین یک تا دو دقیقه طول می کشد. هوشیاری معمولاً در هنگام بروز این نوع تشنج از دست رفته و رفتارهای مختلفی ممکن است انجام شود. این تشنج منجر به حرکات خیره کننده و بی مقصود از جمله چرخش دست ها، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن دایره وار می شود.
تشنج گسترده
تشنج هایی که به نظر می رسد تمام نواحی مغز را درگیر می کنند، صرع منتشر(گسترده) نامیده می شوند. 6 نوع از صرع منتشر وجود دارد:
- تشنج غایب: تشنج غایب که تشنج پتی مال نیز نامیده می شود، با حرکات جزئی و خیره شدن مشخص می گردد. این تشنجات می توانند سبب کاهش اندکی در هوشیاری فرد شوند. به طور ناگهانی به نظر می رسد که فرد غائب “Absent” می باشد. ممکن است با چشمک زدن یا حرکات جویدن توام باشد. تشنج های غائب با ابسنس الگوی خیلی مشخصی در نوار مغزی دارند.
- تشنجات تونیک: تشنجات تونیک سبب سفت و سخت شدن عضلات بدن می شوند. این تشنجات معمولاً بر عضلات پشت، بازوها و پاها اثر گذاشته و می تواند سبب افتادن فرد روی زمین شود.
- تشنجات کلونیک: تشنجات کلونیک با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات در ارتباط است. این تشنجات معمولاً بر گردن، صورت و دست ها اثر می گذارد.
- تشنجات میوکلونیک: تشنجات میوکلونیک معمولاً به صورت تنش های پرشی کوتاه مدت و ناگهانی دست ها و پاها ظاهر می شوند.
- تشنجات آتونیک: تشنجات آتونیک که با عنوان تشنجات سقوطی نیز شناخته می شوند، سبب از دست رفتن کنترل عضلات می شود که می تواند سبب افتادن ناگهانی بر روی زمین گردد.
- تشنجات تونیک – کلونیک: تشنجات تونیک – کلونیک که با عنوان گراندمال نیز شناخته می شوند، با از دست دادن هوشیاری، سفتی و لرزش بدن و گاهی از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان مشخص می شود. شامل دو فاز می باشد: فاز تونیک که در آن بدن شروع به سخت یا سفت شدن می کند و فاز کلونیک که در آن پرش و لرزش کنترل نشده وجود دارد. تشنجهای تونیک- کلونیک ممکن است با اورا(aura) شروع شود یا نه و اغلب به دنبال آن با سردرد، گیجی و خواب آلودگی توام باشد.
تشنج ناشی از اکلامپسی
تشنج ناشی از اکلامپسی در زنان باردار رخ می دهد
- این تشنج در زنان باردار رخ می دهد و به دلیل صرع و یا دیگر اختلالات مغزی نمی باشد.
- پره اکلامپسی و اکلامپسی را مسمومیت بارداری می گویند و علامت مشخص آن، فشار خون بالا می باشد.
- این تشنج باعث تکان و لرزش و تغییرات روحی مثل آشفتگی می گردد.
تشنج غیر صرعی
تشنج غیر صرعی، تشنجی است که توسط صرع ایجاد نشده است، اما همانند تشنج صرعی می باشد.
تشنج غیر صرعی ممکن است در اثر تغییرات در فعالیت الکتریکی مغز رخ دهد، اما این اختلال الکتریکی از نوع تشنج صرعی نمی باشد.
این تشنج ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
دو نوع مختلف از تشنج غیر صرعی به نام های: روانی و فیزیولوژیک وجود دارد.
- تشنج غیر صرعی روانی: می تواند توسط استرس و یا ضربه های روحی بوجود آید. این تشنج یکی از انواع تشنج های معمول است و باید درمان شود، اما این تشنج به علت مشکل مغزی بوجود نمی آید.
- تشنج غیر صرعی فیزیولوژیک: به علت تغییراتی در مغز بوجود می آید که شامل تغییراتی در میزان ذخیره خون و یا اکسیژن مغز می باشد. برخی از علت های این تشنج عبارت است از: کاهش سریع فشار خون، میزان کم قند خون و ضربان نامنظم قلب.
میزان های بروز و شیوع
روند زمانی تشنج نشان دهنده کاهش بروز آن در کودکان و افزایش بروز آن در بزرگسالان است.
یک سوم کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم دچار تشنج می شوند
تشنج در سالمندان و در سنین بالای 65 سال بیشتر است که سکته مغزی مهمترین عامل بروز آن می باشد
تشنجات ناشی از تب شایع ترین نوع تشنجات در کودکان است
علل تشنج
- آسیب و ضربه به مغز ناشی از سکته مغزی، جراحی مغز یا ضربه به سر
- تومور مغزی یا نقص ساختاری در مغز مانند آنوریسم
- تغییرات متابولیسم و یا سوخت و ساز بدن که باعث مشکلات کبدی و کلیوی می شود.
- وجود عفونت در بدن (مانند مننژیت یا آنسفالیت)
- استفاده از مواد مخدر
- مصرف الکل
- عفونت های انگلی مانند کرم توکسوپلاسموز
- تب ناگهانی
- افت ناگهانی قند خون در افراد مبتلا به دیابت
- وجود بیماری مادرزادی از قبیل سندرم داون
- سکته علت عمده صرع در افراد بالای 35 سال می باشد
- بیماری آلزایمر
- اثرات ژنتیک. برخی از انواع صرع که با نوع تشنجی که فرد تجربه کرده است، طبقه بندی می شوند؛ موروثی هستند. در این موارد اثر ژنتیک محتمل است.
- آسیب های مادرزادی. پیش از تولد نوزادان به آسیب های مغزی حساس هستند که می تواند ناشی از چندین فاکتور باشد، از جمله: عفونت مادر، تغذیه نامناسب یا کمبودهای اکسیژن. این آسیب های مغزی منجر به صرع یا فلج مغزی می شود.
- کمبود خواب: کمبود خواب یکی عوامل موثر در تحریک تشنج می باشد.
عوامل خطر
قوی ترین عوامل خطر ساز برای ابتلا به صرع عبارتند از:
- آنوکسی(فقدان یا کمبود اکسیژن)
- ناهنجاری های مادرزادی
- ناهنجاری های ساختمانی مغز در نوزادان،
- عقب افتادگی ذهنی، فلج مغزی،
- عفونت های دستگاه عصبی مرکزی (مانند مننژیت باکتریایی و آنسفالیت ویروسی) در کودکان
- ضربه مغزی متوسط تا شدید به ویژه در مردان 15 تا 25 ساله،
- بیماری عروق مغزی و بیماری آلزایمر در سالخورگان و
- تومورهای مغزی و عمل های جراحی (به ویژه شنت ها) در هر سنی.
عوامل خطر متوسط عبارتند از:
- سابقه خانوادگی صرع در خواهران و برادران، پدر و مادر (به ویژه مادر) یا بستگان درجه اول،
- اسکلروز منتشر و سوء استفاده مزمن از الکل یا هروئین.
عوامل خطر مشکوک عبارتند از:
- تشنج های ناشی از تب در کودکان،
- رویدادهای زیان آور حول تولد بدون فلج مغزی،
- مایه کوبی علیه سیاه سرفه،
- ضربه مغزی خفیف و مننژیت غیر چرکی.
در برخی محیط ها به ویژه در کشورهای کم درآمد، عفونت های بومی نیز می توانند با صرع همراه باشند.
که عبارتند از:
- مالاریا
- نروسیستی سرکوزیس
- توکسوکاریازیس
- پاراگونومیازیس
فهرست مطالب
مقدمه
معرفی بیماری تشنج
انواع تشنج
تشنج گسترده
تشنج کانونی
تشنج ناشی از اکلامپسی
تشنج غیر صرعی روانی :
تشنج غیر صرعی فیزیولوژیک:
میزان های بروز و شیوع
علل تشنج
تب ناگهانی
عوامل خطر
عوامل خطر متوسط
عوامل خطر مشکوک
علایم
روش های تشخیصی
انجان آزمایشات خونی
اقدامات محافظتی
آموزش به بیمار
تشنج در بارداری
مراجعه به پزشک
جهت کنترل تشنج
دارو درمانی
فنوباربیتال
کاربامازپین:
دیازپام:
کاربامازپین:
فنی توئین:
پریمیدون:
سدیم والپروات:
کلونازپام:
لوتیراستام:
گاباپنتین:
لاموتریژین:
پیشگیری و کنترل
تدابیر پرستاری در هنگام بروز حمله تشنج
تدابیر پرستاری در هنگام بروز تشنج
تدابیر پرستاری بعد از تشنج